Karagöz: Asma katlı yapılar ve bodrumu olmayan binalar yıkımın birinci nedeni

Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde asma katlı yapıların ve bodrumu olmayan binaların yıkıma uğradığını söz eden Beykent Üniversitesi İnşaat Mühendisliği Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi. İnşaat Mühendisi İhsan Karagöz, “Adana’da 17 yahut 20 katlı binalarda tek kat bodrum yapıldığını ve bu binaların hasar aldığını gördük. Yani siz ne kadar yükseğe çıkarsanız yapılar da o kadar derine hakikat inmek zorunda. Ne kadar derine inerseniz yapının o salınımı azaltır, toprağın ritmiyle binanın salınım ritmini birbirine uyumlu hale getirmiş olursunuz” dedi. 

Asma katın katlar ortası düzensizliğe neden olduğunu ve binanın simetrisini bozduğunu tabir eden İhsan Karagöz, yüksek katlı binalarda ise kesinlikle bodrum katı olması gerektiğini belirterek, “Siz bir gökdelen yapıyorsanız 17,20 yahut 25 katlı en azından dört beş kat aşağı yanlışsız binayı çakmanız gerekiyor. Yani binayı çaktığınız vakit şu oluyor; yapının o salınımı azalıyor, toprağın ritmiyle binanın salınım ritmi birbirine uyumlu hale geliyor. Bizim de maksadımız bu” diye konuştu.

“ASMA KATLAR YIKIMIN NEDENLERİNDEN BİR TANESİ”  

Karagöz, “Kahramanmaraş merkezli zelzelelerde binaların yıkılış nedenlerini incelediğimizde, yumuşak kat dediğimiz asma katların yıkımın nedenlerinden bir tanesi olduğunu gördük. Tıpkı vakitte kısa kolon tesiri yaratan dizaynlar ve bodrumu olmayan binaların yeniden bu zelzeleye karşı hasar aldığını gördük. Bilhassa Adana’da 17 yahut 20 katlı binalarda tek kat bodrum yapıldığını ve bu binaların hasar aldığını gördük. Münasebetiyle buradaki bodrumların bir katta yapılmasının yetersiz olduğunu gördük. Biz bunlara katlar ortası düzensizlik diyoruz. İstiyoruz ki bir yapıda katlar ortası düzensizlik olmasın. Burada asma katı kastetmiyorum. Tahminen yüksek katı düşünebiliriz. Yüksek kat yapılabilir ancak o vakitte onun kolonlarını, kirişlerini yani taşıyıcı sistemini ona nazaran tasarlamanız gerekiyor” sözlerini kullandı. 

“SONRADAN ASMA KAT YAPAMAZSINIZ”  

Binalarda kullanıcı müdahalesiyle yapılan kusurların ölümcül sonuçları olduğunu belirten İnşaat Mühendisi İhsan Karagöz, “Asma katlar sonradan kaçak olarak yapılmıyor projelendirilirken yapılıyor yahut yüksek kat yapılıyor. Mesela diyelim ki siz giriş katını 6 metre yüksekliğinde yapıyorsunuz yahut 5 metre yüksekliğinde yapıyorsunuz. Öteki katları 3’er metre yüksekliğinde yapıyorsunuz. Daha sonra bu 5 metre olan kata orta bir kat atıyorsun. Biz buna asma kat diyoruz. Sarsıntı bölgesinde karşılaştığımız meselelerden bir tanesi buydu. Yani siz binayı mühendislik etiğine ve mühendislik bilimine nazaran yaptınız, teslim ettiniz fakat kullanıcı daha sonra binaya müdahale ediyor. Nasıl müdahale ediyor? Orada asma kat yok, asma kat ek ediyor. Yahut kolon var orada kolonu kesiyor, kolonun ebadını küçültüyor. Ya da duvar var orada, duvarı ortadan kaldırıyor camekan yapıyor. Bunlar kullanıcının müdahalesiyle yapılan kusurlar. Bu olmaması gereken bir şey. Şayet birinci planladığınız betonarme projede asma kat yoksa sonradan oraya asma kat yapamazsınız” diye konuştu. 

“BALKONLARDAKİ EK YÜKLER SAKINCA DOĞURUYOR”  

Yapılara daha sonradan yapılan öbür müdahaleler de olduğunu söyleyen İnşaat Mühendisi Karagöz, “Örneğin balkonlar odaya katılıyor. Odalara çamaşır makinesi konuluyor. Orası bir hayat alanına katılıyor. Şayet siz o balkonu çamaşır makinesi yahut buzdolabı için tasarlanmadıysanız oraya ek yük getirmiş oluyorsunuz. Temelinde bu da tekrar bir sakınca doğuruyor. Tasarlarken düşünmediğiniz daha sonra yaptığınız her şey her şey binaya ek yük oluyor. Nasıl ki kolonu kestiğiniz vakit yapının bir bacağını yok ediyorsanız, onu istikrarsız hale getiriyorsanız hiç düşünülmeyen bir yükü yüklediğiniz vakit bu da yapının istikrarını bozar. Diğer yapılan bir şey de örneğin yapı beş katlı olarak tasarlanmış, bunun üzerine daha sonra rastgele bir halde iki kat daha yapılmış, yani her katta dört daire var üst katta sekiz daire daha olmuş. Baktığımız vakit birinci başta düşünmediğimiz statik hesapta dikkate almadığımız iki daire gelmiş oluyor. Bu da yapılara ziyan verir. Birebir formda işte çatı dubleksi yapılıyorsa, rastgele bir formda o çatı kaldırılıp oralara betondan çatı katı yapılıyorsa bunların hepsi ek yük manasına gelir ki bu da yeniden yapılara ziyan veren yaklaşımlardır” sözlerini kullandı.  

“YÜKSEK KATLI BİNALARDA KESİNLİKLE BODRUM KATI OLMALI”  

Yüksek katlı binalarda kesinlikle bodrum katı olması gerektiğini söyleyen Karagöz, “İstanbul’dan bahsedersek mesela Şişli, Bağcılar, Sarıyer üzere çabucak hemen 39 ilçede binaların hepsi çok katlı. Kesinlikle bodrum katı olması gerekiyor. En son Maraş sarsıntısından örnek vereyim; Sarsıntıdan evvel Adana’da Seyhan Barajı’nın kenarında 12 tane bina yıkıldı ve oradaki birçok yüksek katlı binalarda hasar aldı. Yeniden Maraş’ta yeni yapılan binaların tekrar yüksek katlı olup oradaki binaların da hasar almasının nedenlerinden bir tanesi bodrum katın gereğince yapılmayışı. Yani siz ne kadar yükseğe çıkarsanız yapılarda o kadar da derine hakikat gitmek zorundasınız. Hasebiyle siz bir gökdelen yapıyorsanız 17,20 yahut 25 katlı en azından dört beş kat aşağı hakikat binayı çakmanız gerekiyor. Yani binayı çaktığınız vakit şu oluyor; yapının o salınımı azaltıyor, toprağın ritmiyle binanın salınım ritmi birbirine uyumlu hale geliyor. Bizim de hedefimiz bu” dedi.

İnşaat Mühendisi İhsan Karagöz bir bina yapılırken yer seçiminin çok kıymetli olduğunu söyleyerek şu bilgileri verdi:  

Mutlaka, taban etüdü yapılmalı. O yere uygun olarak temel sistemi tasarlanmalı yani yer mekaniği dediğimiz temel sistemi tasarlanmalı. Bu temel sistemin içerisinde temeli nasıl tasarlayacağız? Kaç metre toprağın altına gireceğiz? Kaç kat bodrum yapacağız?  Bodrum’u nasıl tasarlayacağız? Bunları planlamalıyız. Ondan sonra kesinlikle yeterli bir taşıyıcı sistemi tasarlanmalı. Burada kaliteli beton ve kaliteli donatı kullanılmalı. Katlar ortası düzensizliğe dikkat edilmeli. Yatay düzensizliği ortadan kaldırılmalı. Projeler yapıldıktan sonra da tez etmeden âlâ bir mühendis tarafından uygulanmalı. Uygulanırken denetlenmeli. Denetlendikten sonra da bu yapı kullanıcıya aktarılmalı. Kullanıcı da bu yapıya müdahale etmemeli. Yani kirişi delmemeli, kolonu kesmemeli ve duvarı ortadan kaldırmamalı. Ek kat çıkmamalı. Yani beş katlıysa bu bina altı, yedi katlı olmamalı. Hasebiyle bunu yaparsak herhalde birçok sorunu zaten çözmüş olacağız.

ASMOLEN DÖŞEMELERE MÜSAADE EDİLECEK Mİ?  

İBB Meclisi’ne sunulan düzenlemenin hakikat bir karar olduğunu ancak geç kalındığını kelamlarına ekleyen Karagöz, “İstanbul Büyükşehir Belediyesi’ne ve yetkililere şunu sormak istiyorum; zelzele bölgesinde asmolen binaların çokça yıkıldığını gördük. Mesela asmolen döşemeleri için ne düşünüyorlar? İstanbul’da yeni yapılan asmolen döşemelerine müsaade edecekler mi?  Veya eğimi 70 dereceye varan bölgeler var bu bölgede yapılaşmalar hala devam ediyor. Mühendislik bilimine uymayan istinat duvarlarının yapıldığını görüyoruz. Bu yıkılacak olan istinat duvarları için bir teklifleri var mı?” değerlendirmesinde bulundu.