Malatya’daki 4 sarsıntı diğer fayları mı tetikledi? ‘Bu bölgenin pozisyonu şanssız’

Zeynep Dilara Akyürek / Milliyet.com.tr – 6 Şubat’ta merkez üssü Kahramanmaraş’ta peş peşe meydana gelen yıkıcı sarsıntıların üzerinden tam 6 ay geçti. Şubat ayından beri devam eden süreçte birçok defa artçı sarsıntılar yaşandı. Bu sarsıntılar bilhassa Adana, Hatay, Kahramanmaraş, Malatya ve etraf vilayetlerde ağır bir formda hissedildi. Son olarak 11 ve 12 Ağustos tarihlerinde Malatya’da meydana gelen 4’ün üzerindeki sarsıntılar bir defa daha tüm gözleri bu bölgeye çevirdi. Başta Adana, Malatya, Bingöl ve İstanbul olmak üzere, ismi son periyotta sıklıkla sarsıntı gerçeğiyle anılan birçok vilayette yakın bir gelecekte büyük bir sarsıntı olup olamayacağı sorusu akıllara takıldı. Kafa karıştırıp huzursuz eden sarsıntıları Jeoloji Mühendisleri Odası Sarsıntı Müracaat Heyeti Üyesi Prof. Dr. Süleyman Pampal ve Sakarya Üniversitesi Afet İdare Uygulama ve Araştırma Merkezi Jeofizik Mühendisliği Öğretim Üyesi Prof. Dr. Murat Utkucu yorumladı.

MALATYA’YI SALLAYAN ZELZELELER ‘ARTÇI’ MI?

Son günlerde Malatya’da kısa aralıklarla meydana gelen zelzeleler büyük endişe yarattı. Bu sarsıntıların artçı olup olmadığı başlardaki en büyük soru işaretini oluşturmaya devam ediyor. Uzmanların yaptıkları yorumlarda sık sık 6 Şubat sarsıntılarını hatırlatması ve tetiklenme ihtimali olan fayların üzerinde durması da yeniden bu kaygıyı perçinledi. Son günlerde Malatya’da yaşanan sarsıntıların artçı olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Süleyman Pampal, şunları söyledi:

“Bunlar muhakkak artçı sarsıntılar. Aslında 6 Şubat’taki büyük zelzelelerde burada yüzey kırığı tespit edildi. Bunlar artçı, yeni bir fayın yeni ya da daha büyük bir sarsıntı üretmesi kelam konusu değil. Batı uçta Göksun civarında ağır artçı oldu ve o vakit da ‘Adana-Savrun Fayı kırılacak’ tartışmaları yaşanmıştı. Bu türlü bir şey yok. Bölgede batıya gerçek kırılmış taze kırıklar var. Bu da büyük zelzeleyle ortaya çıkmış artçılardan.”

‘KONUMLARI ŞANSSIZ’

Malatya’nın sarsıntı tehlikesiyle karşı karşıya olup olmadığına yönelik soruları yanıtlayan Prof. Dr. Pampal, öteki fayların varlığına da dikkat çekti. Prof. Dr. Pampal, Türkiye’de 10-20 fay değil, binlerce fayın varlığının farkında olunması gerekliliğini vurgulayarak bölgedeki durumu şöyle anlattı:

“Bu sarsıntılardan fazla Malatya etrafında kırılma ihtimali olan diğer faylar var. Sol yanal atımlı Malatya Fayı da bu fayların yakın batısında kuzeye uzanıyor kırılabilir, etkin fay. Ovacık Fayı var, o da yıkıcı sarsıntı üretebilir. O bölgede Erzincan ve Karlıova ortasında kırılmaya yüz tutmuş öbür fay var. Yedisu Fayı, Elâzığ Malatya ve Bingöl’ü etkiyebilir. O fay da tekrarlanma müddetini doldurdu. Sismik boşluk düzeyinde bir fay. Çelikhan’dan Karlıova’ya kadar Bingöl kuzey ve güneyinde Doğu Anadolu Fayı üzerinde kırılmamış faylar var. O bölge bundan sonra emsal olayları yaşamak durumunda. Şanssız bir pozisyonları var maalesef. Malatya’nın olumsuz bir özelliği, yaklaşık 35 bin civarında hasarlı bina var. 6 Şubat’tan beri bunların yalnızca yüzde 10’u kaldırıldı. Kent yapı stoku açısından makus durumda. Büyük zelzeleler kesinlikle olacak. Bize gerekli vakti tanımasından öteki dileğimiz yok.”

‘TETİKLEME VAR DEMEK İLLA SARSINTI OLACAK DEMEK DEĞİL’

Prof. Dr. Murat Utkucu, büyük sarsıntıların diğer zelzeleleri tetikleme ihtimalleri sık sık konuşulsa da her sarsıntının öbür bir sarsıntısı oluşturacak bir tetikleme durumunun kelam konusu olmadığını lisana getirdi. 1999’daki Gölcük Depremi’nden bir örnek veren Prof. Dr. Murat Utkucu, “Bir zelzelenin öbür bir fayı tetiklemesi demek çabucak zelzele olacak manasına gelmez. Bu uzun yıllar da sürebilir. 1999’da da İstanbul tetiklendi ancak ortadan 24 yıl geçti. Yani çabucak zelzele olmayabilir. Fakat fay yüklendi mi, yüklendi. Örneğin, 1999’daki sarsıntı, beklenen İstanbul sarsıntısı için yükleme oluşturdu lakin Geyve’den geçen fayı da rahatlattı” dedi.

İstanbul’dan örneklerle kelamlarına devam eden Prof. Dr. Utkucu, Megakent’i etkileyecek mümkün bir Marmara Depremi’ne ait çarpıcı açıklamalarda bulundu. Prof. Dr. Utkucu, şunları söyledi:

“Fay, Adalar açıkları ve Silivri açıklarından Gelibolu’ya çıkıyor. Kartal’dan Adalar açıklarına kuzeybatı istikametinde gidiyor. Tam İstanbul Boğazı güneyinde yüzde 40 bir açıyla, doğu batı açısına yöneliyor. Silivri açıklarından Hoşköy’den karaya Gelibolu’ya çıkıyor. Sonra da Saroz Körfezi’ne gidiyor. Saroz’dan Silivri’ye kadar 1912’de kırıldı. Lakin bunun doğu kısmı yani İstanbul açıklarına gelindiğinde Kartal’a kadar Mayıs 1766’da kırıldı. Ortalama 250 yılda bir zelzele oluyor. Bazen 360 yıla çıkmış bazen de 170 yıla inmiş. Yani çabucak kırılacak diye bir durum yok.”