Muhtemel Marmara sarsıntısı için en makûs senaryo! Vakit doldu, 7.5 büyüklüğünde olabilir
Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Kısmı Dekanı Prof. Dr. Şükrü Ersoy, CNN TÜRK canlı yayınında Burçak Bozkuş’a değerlendirmelerde bulundu. Ersoy’un açıklamaları şöyle;
17 AĞUSTOS’TAN 6 ŞUBAT’A UZANAN DEVİRDE DERS ÇIKARDIK MI?
Ben de Avcılar’da yaşamıştım. İstanbul’un en çok etkilenen yeriydi. Meskenime bir şey olmadı ancak o fevkalâde saatleri, günleri çok yeterli hatırlıyorum. Çok şey yaptık. 99 milat olsun diye başladık. Pekala bir şeyler yapıldı mı? Sahiden çok şey yapıldı. Yapılmadı değil… Tabi o yakalandığımız anda devletin çeşitli kurumlarının işlemediğini gördük, hantal olduğunu gördük. Mesela sivil savunmanın neredeyse yok derecesinde yoktu. Yapılan yapılar çürüktü, denetleyen yoktu. Gereçler berbattı. Buna bir dizi şeyleri ekleyebilirsiniz. Bunu ortaya medya çıkardı. Medya olmasaydı 17 Ağustos’un yanılgıları su yüzüne çıkmayacaktı. Bu bakımdan borçluyuz medyaya.
Bütün vatandaşlar seferber olup o bölgeye yardım iletmeye çalıştılar. O bölgede başlangıçta büyüklüğü fazla bilinmiyordu. Artık ki üzere dronelar yoktu. Daha sonra AFAD kuruldu, müdahale grupları uygunlaştırıldı. O Kızılay’ın makûs hali birden daha modernize edildi. Yönetmelikler değişti, yasalar değişti. TOKİ’nin çeşitli çalışmaları oldu. Yeniden 99’da TSK’nın çok büyük muvaffakiyetleri oldu. Sivil toplum örgütlerinden öne çıkanlar oldu. Harikulade bir çaba oldu.
Fakat bir hususta eksik kaldık. 24 yıl geçmesine karşın kentsel dönüşüm dediğimiz 2011’de başlayan projeyi gereğince âlâ yürütemedik. Bunu açıkça söylemek gerekiyor. Türkiye genelinde 22 milyon bina var. Bunun neredeyse 3’te 1’i Marmara Bölgesi’nde. Bu 24 yılı boş geçirdik demeyeceğim. Lakin kâfi çalışma yapamadığımız ortada. El birliğiyle çalışmamız gerekiyor. Hem devlet hem millet ulusal seferberlik ilan etmemiz gerekiyor.
NEDEN TÜRKİYE BİR SARSINTI ÜLKESİ?
Türkiye bir sarsıntı ülkesi zira Atlas Okyanusu’ndan başlayan İspanya’dan başlayan oradan İtalya’dan Yunanistan’tan Türkiye’ye… Buralar zelzele bölgeleri. Türkiye bunlara kıyasla en fazla zelzele bölgeleri. Biraz kuzeye biraz güneye indiğimizde sarsıntı bölgesini bulamazsınız.
Türkiye’nin içinde bulunduğu dağlık kesim üstten ve kuzeyden ve güneyden sıkıştırılıyor. Bu sıkışma halihazırda devam ediyor. Ve Türkiye’deki tansiyonlar fay zonu boyunca zelzeleler üretmeye başlıyor.
?
Burada kırmızı çizgiler fay. Bunlar 5.5’tan büyük zelzele oluşturabilir fay izleri. Bunlar bir manada bizim baht çizgimiz. En kuzeyde 1600 km uzunluğunda Bingöl Karlıova’dan başlayan Saroz’a kadar giden Kuzey Anadolu Fayı var. Bunun en büyük zelzele oluşturma kapasitesi 8. Bu 8’i bulabiliyor.
Doğu Anadolu Fayı var. Hatay’a kadar giden Bingöl’den 600 km uzunluğunda. Bu da ona yakın büyüklükte bir sarsıntı oluşturabilir. Fakat Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Batı Anadolu’daki sarsıntılar 7-7.2’ye kadar çıkabilir. Türkiye’nin zelzele gerçeği bu.
BU BÖLGEDE 8’İN ÜZERİNDE DE ZELZELE OLUR
Fakat Rodos Adası, Fethiye Körfezi’nden batıya kadar yanlışsız olan bölümlerde ise 8’in üzerinde de sarsıntı olur. Türkiye topraklarında olmaz. Biz bir sarsıntı ülkesiyiz. Her yıl olağan kaideler altında 24 bin zelzele oluyor. Her ay 2 bin sarsıntı var. Her gün 50 zelzele var. Ancak 6 Şubat sarsıntısından sonra bu sayı o kadar arttı ki… Yalnızca bölgede 8 ay içerisinde 35 bin zelzele var.
MARMARA’DA ZELZELE YÜZLERCE YIL BEKLEMEYECEK
Marmara’da da 7’nin üzerinde bir zelzele bekleniyor. Çabucak de olabilir. Lakin yüzlerce yıl beklemeyecek. Kaçacağımız, göçeceğimiz bir yer yok. Tek yapmamız gereken sağlam binalarda oturmak, tabanın jeolojik durumuna uygun binalar inşa etmek gerekiyor. Daha evvel sloganlar vardı; ‘Deprem öldürmez, yapı öldürür’ diye ona bir cümle daha ek edelim… ‘Zemin de öldürür.’ Bunu Hatay, Maraş sarsıntılarında gördük. İzmir’de de gördük.
SIRADA İSTANBUL MU VAR?
6 Şubat’ta yaşadığımız zelzeleler hani asrın sarsıntısı deniyor; ben yabancı kaynaklara da baktım. O sarsıntının büyüklüğüne 7.9’dan daha büyük görülüyor. Bu durumda 6 Şubat zelzeleleri son 2 bin yılın en büyük sarsıntıları. Bu çok değerli bir şey. Onu artık yaşamış olduk. Büyük maliyetli bir sarsıntı. Büyük can kayıpları var. Ekonomik kayıp çok fazla. Buradan yola çıkarak 99 zelzelesinde bile 12 milyar dolarlık bir kaybımız olmuştu. 18 bin insanımızı kaybetmiştik. Ancak o Kocaeli sarsıntısıydı. Artık İstanbul’u direkt ilgilendirecek bir sarsıntı yaşayacağımız vakit kayıplarımız daha fazla olabilir.
EN MAKUS SENARYOLARDAN BİR TANESİ: VAKİT DOLDU
Hem ekonomik olarak hem can kayıpları açısından büyük olabilir. Zira biz Marmara’da 7’nin üzerinde bir sarsıntı bekliyoruz. En makûs senaryolardan bir tanesi 7.5 büyüklüğündeki bir zelzelenin meydana gelebileceği bunun için de gerekli vaktin dolduğu biçiminde ortak bir görüşümüz var.
Marmara Denizi içerisinde ne biliyoruz? 1999’da Kocaeli sarsıntısı geldi, fay kırıldı. Marmara’nın batısında da 1912’de bir sarsıntı meydana gelmişti. 7.4 büyüklüğünde. Ortada sarsıntı olmadı. Sismik bir boşluk var orada. O boşluk dolacak.
Olasılık hesaplarına nazaran az kaldı. Lakin sarsıntının vaktini, büyüklüğünü evvelce söyleme talihimiz yok. Dünyada bu türlü bir şey yok. Şunu kabul etmemiz gerekiyor; Güya yarın olacakmış üzere hazırlık yapmamız gerekiyor. İstanbul Yasası deniyor… Aslında tüm Marmara’yı ilgilendiren bir bahis. Nüfus potansiyelinin neredeyse 3’te 1’i Marmara’da yaşıyor.
EN AZ HASAR İÇİN NE YAPACAĞIZ?
Aslında olağan kaideler altında sağlam binalar sarsıntıda en inançlı yerlerdir. Bunun için de binalarımızı sağlman yapmaya çalışacağız ve tabana uygun yapmaya çalışacağız. Dere yataklarında yaptığınız bir binayı öbür bir yerde yapamazsınız.
İstanbul’da da sayın Bakanın da açıkladığı üzere 6 milyon bağımsız ünite var. Bunun üzerinden 200 binin üzerinde 300 bine yakın riskli bina var. Riskli bina ne demek? Bu yıkılabilir sarsıntıda demek. İçindeki insanları da saydığınızda çok önemli bir potansiyel meydana getirebilir. Bir an evvel ulusal seferberlik İstanbul ve Marmara Yasası ilan edilmelidir.
Sayın Bakan da açıkladığı üzere 5 yıllık bir süreç gösteriyor. Ancak biz esasen aşikâr bir vakti boş geçirdik. Önümüzdei yıllarda çok dolu ve süratli geçirmemiz gerekiyor. Buna vatandaş da katılmalı.