Multifaktöriyel ve kompleks bir hastalık: Obezite

Öncelikle yazıma tüm ülkemize başsağlığı dileyerek başlamak istiyorum. Geçirdiğimiz büyük felaketten sonra bir an evvel yaraları sarmak, acıları dindirmeye çalışmak ve dayanışma içinde olmak gerekir. Sıhhat meseleleri devam etmekte ve münasebetiyle sıhhat hizmeti, devamlılığı mecburî olan bir hizmettir. Elimizden geleni yapmaya çalışıyoruz.

Bu ayki köşe yazımızın konusu, bedende sıhhati bozacak ölçüde yağ birikmesinin neden olduğu çok şişmanlık, yani obezite. Günümüzde önlenebilir ölümlerin sigaradan sonra gelen en kıymetli nedeni olan obezite, sıhhati olumsuz etkileyen multifaktöriyel ve kompleks bir hastalıktır. Obezite başta tip 2 diyabet ve prediyabet olmak üzere, kalp hastalıkları, serebrovasküler hastalık, hipertansiyon, hiperlipidemi, çeşitlli kanserler, karaciğer yağlanması, obstrüktif uyku-apne sendromu, gastroözofageyal reflü, safra yolları hastalığı, polikistik over sendromu, interfilite, depresyon üzere birçok sıhhat problemine sebep olarak hem insanların ömür kalitesini düşürüp hem de sıhhat harcamaları üzerinde büyük yük oluşturmaktadır.

Obezite, yüksek ölçüde güç alımıyla birlikte bedende çok yağ birikimi ile gelişir. Çok yağdan fazla çok kilo olarak tanımlanmasının sebebi, beden yağ yüzdesini belirlemenin kolay olmamasıdır. Obezitenin tarif ve derecelendirilmesi vücut kitle endeksine (BKİ) dayanarak yapılır. “BKİ=Ağırlık (kg) / Uzunluk (m2)”

1998 yılında Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), 21. yüzyılın en kıymetli sıhhat meselesinin obezite olacağını bildirmiştir. Nitekim de obezite günümüzde çabucak hemen tüm toplumlarda çok sıklıkla görülen bir sıhhat sorunudur. Global Hastalık Yükü(Global Burden of Disease: GBD) Obezite İşbirliği Grubu’nun 2015 yılında yayınladığı rapora nazaran, 107,7 milyonu çocuk ve 603,7 milyonu yetişkin olmak üzere dünyadaki çok kilolu nüfus 711,4 milyona ulaşmıştır. Ayrıyeten DSÖ, 2016 yılında dünya genelinde yetişkinlerin %39’unun fazla kilolu, %13’ünün ise obez olduğunu kestirim etmektedir.

Ülkemizde halk sıhhatini önemli biçimde tehdit eden obezite, ömür stilinin süratle değişmesinin de tesiriyle giderek artan bir sorun haline gelmiştir. DSÖ’nün açıkladığı 2022 bilgilerine nazaran Türkiye Avrupa ülkeleri ortasında obezitede birinci sırada yer almaktadır. Ülkemizde bayanlarda daha sık rastlanmakla birlikte, son yıllarda erkeklerdeki süratli artış da dikkati çekerken, obezite prevalansı %30’luk kritik sonu aşmıştır.

Obezite Sebepleri

Enerji alımının artışı yahut güç harcanmasının azalmasına bağlı güç homeostazının bozulması, obezitenin temel sebeplerindendir. Fizyolojik, sosyokültürel, çevresel ve davranışsal birçok fizyopatolojik şartın yanı sıra, genetik ve epigenetik faktörler obezite gelişiminde tesirlidir. Özetleyecek olursak, biyolojik (genetik ve epigenetik) faktörler ile çevresel (davranışsal, sosyal) etmenler ortasındaki etkileşim, güç istikrarının düzenlenmesi ve yağ depolarının oluşmasında rol oynar. Lakin obezite gelişimini değerli ölçüde hızlandıran etmenler ağır beslenme, büyük porsiyonlar, fizikî aktivitenin olmadığı yahut sistemsiz olduğu sedanter hayat üslubu ve yeme bozuklukları üzere davranışsal, kültürel ve çevresel faktörlerdir.

Obezite Cerrahisi

Tüm bu obezite ile ilgili yapılan açıklamalardan sonra cerrah olarak en çok aldığım soru şu: Ne vakit ameliyat olalım? Beden kitle endeksi hesaplandıktan sonra diyete ve tüm tedbirlere karşın kilo veremeyen, beden kitle endeksi 35’in üstünde ve eşlik eden hastalığı olan ya da hiçbir hastalığı olmasa da beden kitle endeksi 40 ve 40’ın üstünde olan hastalar ameliyat programına alınabilir. Ameliyat için en büyük maniler ise; var olan psikiyatrik hastalık, tedavi görülen kanser hastalığı, patolojik derecede alkol bağımlılığı.

Obezite cerrahisinde ameliyat sonrası takip, beslenme düzenlemesi ve ömür uzunluğu denetim muvaffakiyetin en değerli etkenlerinden birisidir.

Şimdiden obezite ile çaba eden tüm hastalarımıza geçmiş olsun.