Nergis çiçeğinin yararları saymakla bitmiyor! ‘Alzheimer’ın ilerlemesini durduruyor’
Günümüzde Dünya genelinde yaklaşık 44 milyon Alzheimer hastası bulunduğu kestirim ediliyor. Araştırmalara nazaran her yıl yaklaşık 7 milyon kişi Alzheimer oluyor ve 2030 yılına kadar Dünya genelinde yaklaşık 75 milyon Alzheimer hastası olacağı kestirim ediliyor. Uzmanlar ise şimdi tam anlamıya tedavi geliştirilemeyen Alzheimer ile uğraşta nergis çiçeğine vurgu yapıyor. Tıbbi Biyokimya Profesörü Aysun Bay Karabulut, Nergis çiçeğinin, nörolojik hastalıklar için kullanılan galantamin içerdiğini belirterek “Galantamin hususu alzheimer hastalığını direkt tedavi etmese de ilerlemesini durduruyor, belirtilerini hafifletiyor” dedi.
‘ALZHEİMER’I DURDURUYOR’
Nergisin içinde binbir çeşit alkaloid bulunduğunu tabir eden Prof. Dr. Aysun Bay Karabulut, “Nergisteki alkaloidlerden en değerlisi, daha doğrusu üzerinde en çok araştırma yapılanı galantamin unsuru. Ruslar, galantamini birinci olarak 1950’lerin başında Galanthus woronowii, yani kardelen çiçeğinden izole ediyorlar. Birkaç yıl sonra Japonya’dan Uyeo ve Kobayashi tıpkı molekülü Lycoris radiata yani kırmızı örümcek zambağından da elde ediyor. Böylelikle nergisgiller ailesinin tüm fertlerinde bulunduğu fark edilen unsur, 1960 ve 70’lerde SSCB’de nörolojik hastalıklar için kullanılıyor lakin demir perde yüzünden dünyanın geri kalanının bu işten pek haberi olmuyor. Amerika’da ilaç olarak onaylanması 2001’i buluyor” dedi.
Dünyada 50 milyon kişiyi etkileyen alzheimer hastalığının nedeninin hala tam olarak bilinmediğinin de altını çizen Karabulut, “Ölmüş alzheimer hastalarının beyinlerinde, düğüm ve plaklar olduğu görülüyor ki bunlar hastalığın karakteristik işareti kabul ediliyor. Amiloid hipotezi, hastalığı beta amiloid isimli proteinlerin vaktinden evvel ve fazla üretilip birikmesinin, yumak üzere dolanıp sertleşmesinin başlattığını varsayıyor. Bunu yavaşlatmaya yahut durdurmaya yönelik ilaç adayları da heyecanla karşılanıyor, örneğin zeytinyağındaki oleokantal. AK enziminin de bu plakların oluşmasını hızlandırdığı, bu yüzden galantaminin, bu enzimin çalışmasını durdurmasının yahut yavaşlatmasının düğüm ve plakların oluşumunu da yavaşlatabileceği öne sürülmekte. Galantamin hastalığı direkt tedavi etmese de ilerlemesini durduruyor, belirtileri hafifletiyor” tabirlerine yer verdi. Çiçekten galantamin elde edebilmenin maliyetinin hayli yüksek olduğunu ve bu nedenle ilaç firmalarının bu maddeyi ticari üretme gayretinde olduğunu belirten Karabulut, “Laboratuvarda sentezlenebiliyor ancak bitki hücrelerinde üretilmesi ziraî iktisat açısından da ulusal yerli ilaç üretimi açısından da epey önemli” dedi.
‘BUNLARA DİKKAT EDİN’
Nergisin tüm kısımlarının zehirli bir kimyasal olan likorin içerdiğini de kaydeden Karabulut “Özellikle soğan kısmı. Bitkinin rastgele bir kısmını yemek mide bulantısı, kusma, karın ağrısı ve ishal üzere belirtilere neden olabilir. Bu belirtiler ekseriyetle üç saat sürer. Düşük kan basıncı, uyuşukluk ve karaciğerde hasar üzere daha önemli sorunlar, bitkiden çok fazla ölçüde yiyen hayvanlarda rapor edilmiştir. Ayrıyeten çiçeğin olduğu kısımda, ampulla bölgesinde mikroskobik seviyede oksalat vardır. Oksalatlar yutulduğunda dudaklarda, lisanda ve boğazda şiddetli yanma ve tahrişe neden olur” biçiminde konuştu.
Nergis çiçeğinin Anadolu’dan Japonya’ya kadar birçok yerde doğal olarak yetiştiğini de belirten Karabulut, şunları söyledi:
“1920’lerde yalnızca bir Hollanda şirketinin envanterinde 2 bine yakın çeşidi olduğu söylenmektedir. İngiliz nergis-severler, 1898’de Daffodil Society’i kurmuştur, her türlü bilgi bu platformda arşivlenmekte ve paylaşılmaktadır. Tipleri ortasında, Çin nergisi (narcissus tazetta), yabani nergis (narcissus pseudonarcissus), fulya (narcissus jonquilla), zerrin (narcissus poeticus), güz nergisi (Narcissus serotinus) bulunmaktadır. Türkiye’deki nergis çeşitlerinin tanımlanması, var olanların korunması, ticari kıymeti yüksek (daha uzun ömürlü, daha beğenilen kokulu vs) yeni çeşitlerin yetiştirilebilmesi için kıymetli fakat bu hususta yapılmış çalışmalar şimdilik çok kısıtlı. Türkiye’de en çok rastlanan tıp Narcissus tazett’dır fakat Ege, Akdeniz hatta Karadeniz’in birtakım yerlerinde doğal ve doğallaşmış öbür tipler de bulunmaktadır.Kastamonu ili, İnebolu ilçesinde zellankadef denilen bu çiçek halk pazarlarında köylü bayanlar tarafından satılır. Zellankadef Azerbaycan’da ve Urdu lisanında de nergis çiçeği yerine kullanılır.”
Narcissus poeticus’un Türkiye’de Ege Bölgesi’nde bilhassa Karaburun ve Mordoğan’da yetiştirildiğini tabir eden Karabulut, “Karaburun’a gittiğinizde “Artık nergis falan kalmadı evvelce çiçekler açtı mı doruklar uzunluğu bembeyaz, kar yağmış üzere olurdu” diyen Karaburunlularla karşılabilirsiniz. 1980 sonrasında soğan sak nematodu hastalığı, Latince ismiyle ditylenchus dipsaci (kühn) büyük ziyana neden olmuş, emek verip ticari karşılık bulamayan Karaburunlular vakitle nergis yetiştirmekten vazgeçmiştir. Karaburun’da her kış Nergis şenlikleri düzenlendiği de buraya not edelim” tabirlerine yer verdi.