Pipetlerdeki büyük tehlike! Hastalıkları ‘hüüüp’lemeyin
ALEYNA SEVİM İstanbul – Son yıllarda süratle yaygınlaşan ve sağlıklı olduğu öne sürülen kağıt pipetlere kimi işletmelerde rastlamak mümkün. Belçikalı bilim insanlarının Avrupa genelinde yaptığı bir araştırmada 39 farklı markaya ilişkin eserler incelendi ve kâğıttan yapılan pipetlerin, etrafa plastik pipetler kadar ziyan verebileceğine işaret edildi. Uzmanlar bulunan unsurun insan sıhhatine, tabiata ve ekosisteme ziyan verebileceği konusunda ikazda bulundu.
‘PFAS GÜNAHSIZ DEĞİL’
Üsküdar Üniversitesi TRD Baş Boyun Kümesi ve Abdomen Çalışma Grubu’ndan Prof. Dr. Güner Sönmez, araştırmada kağıt pipetlerde bulunan unsurun birçok hastalığa yol açabileceğini söz ederek, “Tiroid hastalıklarından böbrek rahatsızlıklarına, kolesterol düzeyinden, testis kanserine kadar çeşitli hastalıklara yol açabilen unsurların varlığı yapılan bir araştırmayla ortaya çıktı. PFAS çok sık kullanılan bir husustur fakat malesef suçsuz değildir.
Dış yer kıyafetlerinden yapışmaz tavalara, günlük ısıya ve lekeye sağlam günlük eserler üretmek için kullanılan bir husustur. Hem etrafa hem de insanlara potansiyel olarak ziyanlıdır zira bunlar çok yavaş parçalanıyor. Etrafta yok olması yıllarca hatta binlerce yıl boyunca devam ediyor. Binlerce yıl boyunca varlığını sürdürebilen bir yapıda olduğu için sonsuza kadar devam eden kimyasallar olarak biliniyor” diye konuştu.
BAZI ÜLKELERDE YASAK
Pipetlerde PFAS varlığının tespit edildiğini aktaran Prof. Dr. Sönmez şunları kaydetti: “Daha evvelki araştırmalarda da bu PFAS denilen husus tiroit hastalıklarıyla düşük doğum yüklü bebek doğurmakla kolestorel seviyesinin artışıyla karaciğer hasarı ve böbrek kanseriyle, testis kanseriyle ilişkilendirilmiş. Belçika’da yapılan araştırmada da bilhassa bu kağıt ve bambu üzere materyallerden yapılan pipetler incelenmiş. Bunlar aslında çevreciler tarafından güya plastikten yapılanlara nazaran daha etraf dostu olarak reklamı yapılan şeyler. Ancak bu çalışmada bu pipetlerde PFAS varlığı saptanmış. Bizim ülkemizde o kadar yaygın değil ancak Avrupa’da çok yaygın bu pipetler. Birtakım ülkeler plastik pipetler de dahil olmak üzere kimi eserlerin satışını yasakladı.”
Prof. Dr. Sönmez, PFAS’ın bedende uzun yıllar kalabileceğinden dolayı uzmanların ikaz yaptığını söz ederek, “Araştırmada, süpermarketlerden, fast food restaurantlarına ve mağazalardan alınan pipetlerde PFAS var mı diye teste tabi tutulup incelenmiş. İncelenen 39 markanın yüzde 69’unda yani 27’sinde 18 farklı PFAS teslim edilmiş. Aslında yalnızca kağıt pipetlerde değil bambu olanlar, plastik pipetler ve cam pipetlerde de PFAS tespit edilmiş” diye konuştu.
PEKİ KAĞIT BARDAKLAR?
Araştırma sonucunda kağıt pipetlerde bulunan unsurların kullandığımız kağıt bardaklarda da bulunup bulunmadığını pahalandıran Prof. Dr. Sönmez, şunları söyledi: “Araştırma yalnızca pipetler üzerinde yapılmış. Kağıt bardaklar üzerinde yapılmamış fakat bu PFAS’ın pipetlere nasıl karıştığı da bilinmiyor. Su geçirgenliğini engellemek için katıldığı düşünülüyor. Kağıt bardaklarda da birebir şeyin olduğunu düşünmemek için bir sebep yok lakin kağıt bardaklarda PFAS muhakkak vardır biçiminde de bir çıkarımda bulunamayız.”
ABD KALDIRMA AŞAMASINDA
Araştırmanın müellifi Antwerp Üniversitesi’nden Dr. Thimo Groffen, yaptığı açıklamada kâğıt pipetlerdeki PFAS unsurlarının ziyanlı olmadığını lakin bedende kimyasal yükün artmasına yol açabileceğini belirtti. ABD de şu anda Besin ve İlaç Yönetimi (FDA) tarafından başlatılan ve 2024’te sona ermesi planlanan PFAS’ı “aşamalı olarak kaldırma” kademesinde.
EN UYGUNU AÇIK ORTA ‘ÇELİK’ PİPETLER
Yapılan son çalışmalar, etraf dostu olarak bilinen kağıt pipetlerin, plastik olanlardan bile daha tehlikeli olabileceği tarafında bulgular içeriyor. Araştırma kapsamında test edilen kâğıt ve bambu pipetlerin birçoklarında uzun ömürlü ve vakit içinde insan sıhhatine ziyan verme potansiyeli olan poli ve perfloroalkil hususlar (PFAS) tespit edildi. Bu kimyasalların hamilelik meseleleri, karaciğer hastalığı, kanser ve başka hastalıklarla temaslı olduğu tabir ediliyor.
Çalışmaya nazaran kağıt pipetlerin yüzde 90’ında PFAS bulundu. Plastik pipetlerde ise bu oran yüzde 75 oldu. Cam pipetlerde ise oran yüzde 40’a kadar düştü. Örneklerin hiçbirinde PFAS bulunmayan çelik pipetler ise sıhhat açısından açık orta en âlâ performansı gösterdi.