Sokaktan yansıyan global görüntü

Evrim Altuğ- Sokak fotoğrafçılığının yükselen ‘trend’leri’ni gözler önüne seren global çaplı bir görünüm, merkezi New York’ta bulunan dünyaca saygın kültür sanat yayınevi Thames & Hudson imzalı özel bir kitapla gündeme taşındı. Stephen McLaren ve Matt Stuart editörlüğünde basılan ve 16 Mayıs’ta piyasaya çıkan 320 sayfalık büyük uzunluk albüm, “Sokağı Geri Almak: Sokak Fotoğrafçılığının Şu Anı” (Reclaim The Street / Street Photography’s Moment) başlığını taşıyor.

Editörler mevzuya getirdikleri katmanlı müşahede ve yorumlamayla ele aldıkları başlığın günümüzde kendi içinde daima evrilen biçimini, yeni imzalardan en kıdemlisine değişkenlik gösteren 100’ün üzerinde günümüz fotoğrafçısının ortaya koydukları global görüntü ile gösteriyor. Mc Laren ve Stuart, projelerinde fotoğrafçıların portfolyosuna titizlikle yaklaşarak her deklanşörün, bugün biri başkasından farklı olan sokaklar, yerler ve beşerler üzerindeki özgün halini belgeliyor.

Bilhassa Batı’nın ötesinde akışını artıran onlarca ‘gerçeküstü’ imajın altını çizen, günümüzde herkesin evvel ‘Flickr’ uygulaması, sonradan ‘Instagram’ ile alışkanlık hâline getirdiği şahsî sokak albümlerinin de kulağını övgüyle çınlatan “Sokağı Geri Almak” albümü bu yönüyle Hint fotoğrafçı Swarat Ghosh, ‘Poupay’ lakaplı Taylandlı objektif Jutharat Pinyodoonyachet ve Brezilyalı Gustavo Minas’ın karelerini de içeriyor. ‘Koleksiyonlar’, ’Sıcak Nokta’lar ve kitabı oluşturan tüm sanatkarların biyografileriyle arşivsel bedel kazanan kitap, 500’ün üzerinde illüstrasyonu da kapsarken editörler sunuşlarında sokak fotoğrafçılığının caz müziğiyle karakteristik benzerliğinin altını çiziyor.

“Günümüzde en uygun sokak fotoğrafçıları, acayip mesken yahut kentlerde kendilerini kaybetmenin ve bunun getirdiği zevklerin akabinde gidenler oluyor. Bugünün kurgulanmış, daima pozlanıp durulan, daima cilalı dünyası karşısında onlar, ‘öteki’ hayatların hayata tüm katkılarına birinci elden şahitlik ediyor, bunu da kayda geçiriyor” diyen editörler kitapta tanıtılan sanatkarların fotoğrafçılık anlayışlarını özetleyen geniş demeçlere yer veriyor. Renkli ve siyah beyaz kadrajların resmigeçit yaptığı çalışma bu istikametiyle Avustralya, Hindistan, Tayland, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık üzere ’sıcak noktalar’a ağırlaşıyor.

Tavepong Pratoomwong’un objektifinden çıkan “The Smooth Criminal” isimli fotoğraf.

Brian Karlsson’dan Nikita Teryoshin’e, Shin Noguchi’den Pau Buscato’ya, Elizabeth Bick’ten Sam Ferris’e, Irina Sokolova’dan Manal Abu-Shaheen’e genişleyen global bir çerçeveyi kayda geçiren “Sokağı Geri Almak” albümünün ‘Koleksiyonlar’ başlıklı içeriklerinde Graciela Magnoni, Stephen Lesille, David Rathenberg ve Joshua K.Jackson üzere objektif ile kalemlerin detaylı tenkitleri okunabiliyor.

Bu kapsamda örneğin, kitapta görüş ve yapıtlarına yer verilen Japonya’nın Kamakura bölgesinde yaşayan ve çalışan fotoğrafçı Shin Noguchi şu açıklamada bulunuyor: “Ele aldığım mevzular bana hayatın mana ve kıymetini gösteriyor. Bir fotoğraf çekmek hem insanların varoluşunun, ‘karma’sının, tabiatının hem de tıpkı anda kendi varoluşumun teyidi. Neysem onu olduğu üzere kabullenmemi sağlayan bir fırsat.”

Yine bunun üzere, New York SoHo bölgesi, Güney Afrika’nın gizemli ziyneti Johannesburg yahut San Francisco Golden Gate köprüsü üzere özel noktalara büyüteçle yaklaşan, kitapta yapıtlarına yer verilen ‘Poupay’ lakaplı Taylandlı objektif Jutharat Pinyodoonyachet şu ifadeyi kullanıyor: “Mükemmel kompozisyonu yakalamak konusunda son derece ciddiyim. Her vakit en kusursuz olanı tek kadrajda elde etmeye çalışıyorum.”

Cömert ve demokratik

Berlin’de yaşayan ve çalışan Nikita Teryoshin’in fotoğrafçılık anlayışını “Sokak, belgesel ve gündelik kaygının bir demeti” olarak tanım ettiği kitapta Bangkok kadrajlarına yer verilen sanatçı Rammy Narula sanat pratiğini “Sokağı Geri Almak” ismine şöyle özetliyor: “İnsanları gözlemlemeyi seviyorum… Ellerini tutma biçimlerini, birbirlerine karşı aldıkları duruşlarını, aşikâr bir aradan neredeyse içlerini döker ve sorgular üzere birbirlerine derinden bakışlarını. Kimi halleriyle bizleri sorularla baş başa bırakan bu insanların bazıları ise merhamet içinde durur gibiler. Yani gerçekten birbirlerine karşı birer pencereye dönüşüyorlar.”

Öte yandan Stan De Zoysa ve Pierre Belhassen üzere sanatkarların da kadrajlarının da bulunduğu arşivsel yapıtta siyah beyaz fotoğraf ve görüşlerine yer verilen Alison McCauley’nin fotoğrafçılık tabiri şu sözlerle kayıt altına alınıyor: “Fotoğrafçılık çok cömert, demokratik bir sanat biçimi. Herkes bir kamera alıp, içini sinema yahut hafıza kartı ile doldurarak inançlarını dışavurmak, kişiliğini tanım etmek yahut dünyayı keşfetmek ismine kullanabilir.”

Türkiye sürprizi

Meraklıların hem zihni hem gözünü beklenmedik bir dünya seyahatine çıkardığı kitabın ‘Sıcak Nokta’ olarak tercih ettiği bir öbür coğrafya ise Türkiye. Kitapta finali Türkiye’ye ayıran editörler; Haluk Safi, Emre Çakmak, Nazile Bolat, Engin Güneysu, Fatih Pınar, Aslı Gönen, Ayla Güvenç İzmir, F. Dilek Uyar, Alphan Yılmazaden, İlker Gürer, İlker Karaman ve Sami Uçan üzere kadrajların yaklaşık 10 yıla dağılan İstanbul, Ankara, Eskişehir, Denizli ile Doğu Anadolu çıkışlı insan görüntülerine yer veriyor.