Son dakika! Celal Şengör sarsıntısı: İstanbul’dan taşınacağını duyurdu

Çiğdem Yılmaz – Yer bilimci Prof. Dr. Celal Şengör’ün, beklenen büyük Marmara zelzelesi sonrası yaşanacaklara ait görüşleri halkta tedirginliğe yol açtı. Gazeteci Fatih Altaylı, bir operasyon geçiren Celal Şengör’ü hastanede ziyaret etmiş, zelzele hakkındaki diyaloglarını köşesine taşımıştı. İstanbul’dan taşınmayı düşündüğünü belirten Şengör, oturduğu yerin sağlam olmasına karşın kararının münasebetini şöyle anlatmıştı: “Çünkü zelzeleden sonra İstanbul’un ne hale geleceğini biliyorum. Doğal ki, bütün İstanbul yerle bir olmayacak. 60-70 bin bina büsbütün çökmese de yıkılacak. Kurtarma çalışmaları için sokaklara girilemeyecek. Kente giren çıkan yolların kıymetli bir kısmı kullanılamaz hale gelecek, ortaya çıkacak kaos ortamında sağ kalanlar da günlerce tahminen haftalarca bloke olacak. Kentin elektrik, su, kanalizasyon ve doğalgaz alt yapısı da bitecek. Birinci gün her yerde yangınlar olacak. İtfaiye enkaz altında kaldığı için, itfaiyeciler enkaz altında olduğu için, ya da enkaz altındaki araçlarına ulaşamadığı için yangınlara müdahale edilemeyecek. Kent dışından yardım gelemeyecek. Bugün zelzele bölgelerine giden yardım ve kurtarma takımlarının yüzde 60’ı İstanbul’dan gidiyor. İstanbul yıkılınca İstanbul’a esasen çok az takım gelebilecek, gelenler de kente giremeyecek. Yeni havalimanı dolgu yere yapıldığı için muhtemelen hasar alacak ve bir mühlet kullanılamayacak. Birkaç gün içinde kentte açlık başlayacak. Yağmalar başlayacak. Bunu salgın hastalıklar takip edecek. Enkazlar uzun müddet kaldırılamayacak. Kenti ağır bir koku saracak, nefes alınmaz hale gelecek.”

YER BİLİMCİLER NE DİYOR?

Şengör’ün, “Depremden sonra İstanbul’un ne hale geleceğini biliyorum” biçimindeki açıklamasını yer bilimciler ve afet idaresi uzmanları Milliyet’e kıymetlendirdi:

Prof. Dr. Naci Görür: “İstanbul’da beklenen sarsıntı 7.2 ila 7.6 ortasında değişiyor. Lakin sarsıntı nedeniyle, ‘İstanbul’dan ya da oradan buradan gidin’ demek hakikat değil. Türkiye’nin yüzde 90’ı zelzele problem olan bir ülke. Biz ülkemizin her noktasını sarsıntı dirençli hale nasıl getiririz; zelzele öncesinde, sırasında ve sonrasında nasıl davranılması gerekir, bunu anlatmalıyız. Celal bu ülke için çok bedelli bir bilim insanı, ülkemizin yüz akı. Onun ferdî niyeti gitme fikri. Lakin, bizlerin; ülke can güvenliğini savunan ve ‘Önlemler alın’ diye ihtarlar yapan ve doğruları söyleyen insanların, ferdî hallerden çok topluma yönelik olmasında yarar var. Sarsıntı gerçeği var ve sonrasında Celal’in söyledikleri yaşanacak. Panik yaratacak bir şey yok. Bilim dünyasının daima lisana getirdiği şeyleri söylemiş.”

‘KALMAYI DÜŞÜNMÜYORUM’

Prof. Dr. Serdar Akyüz: “Deprem olacak, bundan kurtuluş yok. O nedenle burada hem idarenin hem vatandaşın alması gereken önlemler var. Nizamını İstanbul’da kurmuş beşerler ve maddi durumu çok uygun olmayan beşerler olağan ki İstanbul’dan uzaklaşamıyor. Binalarını yenilemesi, güçlendirmesi gerekiyor fakat yapamıyorlar. İstanbul’da kalmak zarurî değilse, İstanbul dışında yeni bir nizam kurmak, her ne kadar güç olsa da, bir tahlil olabilir. Çarpık yapılaşma, dar sokaklara yardımın ulaşamaması, mümkün besin, su, hastalık, toplumsal olaylar üzere sorunların de hesaba katılması gerekliliği. Ben de emekli olduktan sonra İstanbul’da kalmayı düşünmüyorum.”

Prof. Dr. Şerif Barış: “İstanbul’un en büyük talihi zelzele üretecek en yakın fay kıyıya 12 kilometre uzaklıkta. O nedenle bu vakte kadar yapılmış zelzele senaryolarında çok büyük sayılarda, 50 bin ve civarında konutun yıkılacağı üzere bir durum kelam konusu değil. Vatandaşların yanlış davranışı yüzünden yollar kapanabilir, köprüler tıkanabilir lakin bu türlü günlerce girilemeyecek bir durum değil. İstanbul’da yaşayanların ilkyardım, arama kurtarma üzere bilgileri elde etmeleri lazım. Tedbirler alınırsa vatandaşların İstanbul’dan kaçacağı tasasını azaltmış oluruz. Hali vakti olanlar gitti, burada yaşamak zorunda olanlar ne yapacak? ‘Deprem var, ben gidiyorum’ diye bir açıklama ben yapmam. Bilim insanı olarak sorumluluğum var.”

‘İNSANLARI RİSKE ORTAK ETMİŞ OLURUM’

Prof. Dr. Cenk Yaltırak: “Bir arkadaşım 3.3’lük Doğu Marmara zelzelesinden sonra sormuş, “Neden sen de gitmiyorsun?” Benim gidecek yerim yok lakin gitsem, İstanbul’dan taşınsam gidip Kuzey Anadolu Fayı’nının orta kolunun Ege’ye kavuştuğu ve devamında 120 km’lik yanal atımlı fayın olduğu, kıyıyı faal fayların denetim ettiği bir yere taşınmam. Bazen bilim yalnızca insanın kendi bildiği, başkalarının görmezden geldiği bir durum. Zira Ege’de o fayı haritalayan saygıdeğer benim. Kendi riskli gördüğüm yeri söylerim. Şayet ‘giderim’ desem insanları bu riske ortak etmiş olurum.”

‘KIYAMET SENARYOLARI ÇİZİYORLAR’

Paleosismolog Dr. Ramazan Demirtaş: “Bu tıp açıklamalar, bu halde yapılmaz. Ortada evrak yok, data yok. ‘Ben taşınıyorum’ diyorsunuz lakin geride kalanlara neden kıyamet senaryosu çiziyorsunuz? Her seferinde bir yerlere çıkıp, daima kıyamet senaryoları çiziyorlar. İlgili devlet kurumu yetkilileri çıkıp, yeni bulgular eşliğinde ikaz yapsa anlarım lakin iki ismin ellerinde hangi yeni datalar var da bu açıklamaları yapıyorlar. Yetki ve misyonlar yokken bu tıp açıklamalar yanlışsız değil.”

AFET İDARESİ UZMANLARI NE DİYOR?

‘TRABZON’A YERLEŞECEĞİM’

Prof. Dr. Mikdat Kadıoğlu: “Şu anda İstanbul’da 100 bin bina, Marmara bölgesinde de bunun 2-3 katı binanın yerle bir olması bekleniyor. Bu türlü bir yerin afete hazır olduğunu söylemek, afete hazırlamaya kalkmak, afete hazırlayacağını düşünmek yanlıştır. İstanbul’da yıkılacak 100 bin bina için 10 milyon arama kurma grubu lazım. 10 milyonu anında bulsan, ölenleri yeniden kurtaramazsın. Afet idaresi afet olmadan evvel riski belirlemek ve riski kabul edilebilir düzeye indirgemektir. Şu anda Marmara Bölgesi’nde kentsel dönüşüm var. Lakin oranı ve suratı çok düşük. Bu süratle gidersek, İstanbul yüz yılda tahminen kendi kendini afete hazırlamış olacak. O nedenle ulusal seferberlik lazım. Yıllardır söylüyorum ve tüm planım da zelzele olmayan bir bölgeye yerleşmekti. İstanbul’daki o kaosu da yaşamak istemiyorum. Yıllardır planımı bu doğrultuda yaptım. Trabzon’da da her şeyim hazır. Emeklilikten sonra direkt yerleşeceğim.”

‘DEPREME HAZIR DEĞİLİZ’

Doç. Dr. Bülent Özmen: “İstanbul sarsıntısına hazır olduğumuzu söylemek pek mümkün değil. Yapılan çalışmalar olsa da bu kâfi değil. Bir de toplumda yalnızca İstanbul etkilenecekmiş üzere bir algı var. Meğer Marmara Denizi’ne kıyısı olan bütün yerleşim yerlerini etkileyecek. Yapı stoğunu hızlı bir formda zelzeleye güçlü hale getirmeliyiz. En acil işimiz riskli binaları güçlendirmek ya da yenisi yapmak.”