Tüm dünya yıllar sonra farkına vardı! Yüz binlerce çocuğun hayatını bu kutu kurtarmış
Derleyen: Betül Yasemin Keskin / Milliyet.com.tr – Her aile yeni doğacak bebeğine uygun bir hayat sunmak ister. Bir bebeğin doğduktan yetişkin yaşa gelene kadarki temel gereksinimlerini karşılama sorumluluğu ise ailesine aittir. Pekala dünyanın sadece bir yerinde bu sorumluluğun yalnızca ailede olmadığını söylesek aklınıza birinci neresi gelirdi? Finlandiya devleti tüm bebeklerin eşit kaidelerde büyümesi gerektiğini anlatmak ismine olağanüstü bir proje yürütüyor. İşte ayrıntıları…
Takvimler 1938 yılını gösteriyordu. Finlandiya’da yeni doğan bebeklerin vefat oranlarında önemli bir artış yaşanmıştı. Devlet, bu sorunun bir an evvel çözülmesi gerektiğine ait çalışmalar başlattı. Yapılan istatistikî çalışmalara nazaran dünyanın en keyifli ve refah içinde olan ülkelerinden biri olan Finlandiya o günlerde şimdiki kadar gelişmiş değildi. Bebek ve çocuk ölümlerinin sebebi de sıhhatsiz şartlar altında olmaları ve yetersiz beslenmeleriydi. Devlet yetkilileri bu duruma bir son vermek ve doğan bebeklerin sayısını takip edebilmek için ‘zekice’ bedellendirilen bir plan yaptı: ‘Äitiyspakkaus (Maternity package). Bebek paketi ya da anne paketi olarak bilinen bu proje neydi?
2 YAŞINA KADAR LAZIM OLAN HER ŞEY TEK KUTUDA
1930’lı yıllarda gebe bayanlar hastanelere giderek bebek kutusu alabilmek için isimlerini yazdırıyordu. Böylelikle devlet, anne adayları tespit edildikten sonra bebekleri 6 yaşına gelene kadar onlara hizmet edecek bir hemşire görevlendiriyordu. Fakat asıl sorun bebek kutularındaydı. Başlatılan projede çalışan hastane vazifelileri bir kutu tasarladı. Bu kutuda bir bebeğin doğduğu birinci andan 2 yaşına kadar kullanacağı her şey içinde vardı. Tırnak makasından bebek bezine kadar bir bebeğin tüm muhtaçlıkları tek bir kutuda toplanmıştı. Üstelik tasarlanan kutu öylesine ergonomikti ki tıpkı vakitte bebek beşiği olarak da kullanılabiliyordu. Bebek kutularının en hoş yanı yoksul ve varlıklı ailelerinin bebeklerinin eşit kurallarda olmalarını hedefliyordu.
Hükümet, bebek kutusu almak istemeyen ailelere ise kutunun maliyeti kadar ödenek veriyor. Paketlerden sorumlu devlet kurumu Kela’nın verdiği bilgilere nazaran yılda yaklaşık 35 bin kutu dağıtılırken, yaklaşık 25 bin ebeveynin de hibe almayı kabul ettiği kayıtlara geçenler ortasında.
ÖLÜM ORANLARI ÖNEMLİ BİÇİMDE AZALDI
Bebek kutularının hastaneye gelen anne adaylarına verileceğinin söylenmesi pek çok bayanı hastanelerde doğum yapmaya da teşvik etmişti. Aslında bebek kutuları böylelikle hem annelerin hem de bebeklerin sıhhatlerini garanti altına almayı sağladı. Doğum esnasında ölen bayanların vefat oranları 1960 yılında 100 binde 71,8’di. Bu oranın 2016 yılında 100 binde 5,7’ye düştüğü gözlemlendi. Elbette vefat oranlarındaki azalmanın sebebi yalnızca bebek kutuları değil. Ömür standartlarının yükselmesi, tıptaki gelişmeler, bireylerin daha şuurlu hale gelmesi değişimi tetikleyen en temel durumlardan sırf birkaçı.
85 yıldır uygulanan ve klasik hale gelen bebek kutularının içeriği kız-erkek bebek ayırt etmeksizin hazırlanıyor. İçerisinde annelerin de gereksinimlerine yönelik birçok eser mevcut. Elbette kutunun içeriği 85 yıl öncesindeki üzere değil. Vakit zaman bu kutuları hazırlamada yer alan deneyimli annelerin teklifleriyle içerikleri yenileniyor, değiştiriliyor. Bu da projenin sürdürülebilir özelliklerinden biri olduğunu gösteriyor.
İlk başlarda kutulara bebek kıyafetleri yerine kumaşlar konuluyordu. Anneler, bebeklerine kıyafet dikiyordu. Ama sonra bu uygulama yerini hazır giysi dokumacılık eserlere bıraktı.
Sürdürülebilir demişken, Finlandiya’nın bu projesi kısa vakitte tüm dünyada duyuldu. Ancak o yıllarda pek önemsenmedi. 2000’li yıllara gelindiğinde hâlâ devam eden bu proje sahiden dikkat çekti. Hatta ABD, İngiltere üzere ülkelerde de bu projeden ilhamla hareket edildi fakat kısa mühlet sonra rafa kaldırıldı. Artık klâsik hale gelen bu uygulama ise Finlilerle özdeşleşmiş durumda ve hâlâ başarılı bir halde devam ediyor.