Türkiye’nin birinci diş sıhhati müzesi

Burak Demirbaş/ [email protected] – Dişler, en eski atalarımızdan bu yana yaşama tutunma konusunda büyük kıymete sahip. Diş sıhhati, çağdaş periyotta daha değerli hale gelse de arkeolojik bilgiler, tarih öncesinden bu yana diş sıhhati ile ilgilendiğimizi gösteriyor. Geçtiğimiz yıllarda İtalya’da bulunan yaklaşık 13 bin yıllık diş dolgusu, bilim dünyasını heyecanlandırmıştı. Bir çift dişin delinerek ortasının oyulduğu, yiyeceklerin diş köküne temas ederek ağrıya sebep olmaması için yersakızı ve kimi şifalı bitkilerle doldurulduğu tespit edilmişti. Fransa’da da M.Ö 3. yüzyıla tarihlenen bir iskelet ise Avrupa’da bilinen birinci diş implantına sahip. Lakin ölülerin vücutlarının sağlam kalması istendiğinden yakınları tarafından dişlerin sonradan eklenmiş olma ihtimali de var. Güney Amerika’da ise Mayalar, nefeslerinin ilah ile temaslı olduğuna inanıyor ve dişlerine ihtimam gösteriyordu. Gençler, olgunluğa eriştiklerinde yeşim, turkuaz ve pirit üzere renkli taşları dişlerinin önüne yapıştırıyor, toplum da bunu zenginlik ve güç gösterisi olarak algılıyordu. Tarihte bilinen birinci diş protezi ise İtalya’da bulundu. 14.-17. yüzyıllara tarihlenen protezdeki dişlerin her birinin farklı bir beşere ilişkin olduğu ve diş etlerine altın bir şerit ile bağlandığı tespit edildi.

Diş çeken berberler

 Osmanlı’da da 15. yüzyılda yaşamış olan Sabuncuoğlu Şerefeddin Cerrahiyetü’lHâniyye kitabında ağız kokusundan, diş beyazlatmaya kadar diş sıhhati ile ilgili birçok hususa değinir. Osmanlı’da berberler ve sünnetçilerin yanı sıra nalbant ve demircilerin de diş çeken meslek kümeleri ortasında yer aldığı biliniyor. Bu beşerler kimi vakit hekimbaşı tarafından imtihan ediliyor, işlerini düzgün yapanlara ruhsat veriliyordu. 19. yüzyılda diş hekimliği ile ilgili düzenlemeler başlarken 1908’de Darülfünun-ı Osmanî Tıp Fakültesi’ne bağlı bir “dişçi mektebi” kurulmasına karar verildi. Böylelikle diş hekimliği formal eğitim alınan profesyonel bir meslek oldu.

İskitlerde diş çekimini gösteren bir vazo.

 Eğitici ve eğlenceli

İstanbul’da 2022 yılında açılan Ağız ve Diş Sıhhati Müzesi’nde de geçmişten bugüne bu alandaki gelişimi takip etmek mümkün. Diş Materyalleri Endüstrici İş Adamları Derneği tarafından kurulan müze, bu alanda Türkiye’nin birinci, dünyanın sekizinci müzesi. Dişin anatomisi, ağız bakımı, diş hastalıkları, diş hekimliği üzere başlıkların ele alındığı müzede 20. yüzyıl başlarına kadar uzanan birçok nesne ve evrak bulunuyor. Gazete reklamlarına ayrılan kısım de ziyaretçiler için geçmişte diş sağlının nasıl algılandığını eğlenceli bir biçimde özetliyor. Müzede, diş hekimliği yapmış olan koleksiyoner Nidai Ergun’a ilişkin 1950’li yıllarda kullanılmış bir muayenehane teşhir alanı da bulunuyor. Ziyaretçiler, interaktif içeriklerle diş sıhhatine yönelik bilgiler edinebiliyor. Seminer salonu da vakit zaman diş hekimliği öğrencileri ve bu alandaki akademisyenler tarafından kullanılıyor. Antik Mısır mask atölyesi ve İstanbul arkeolojisi üzere hususlarda da seminerler düzenleniyor. Çocuklar için diş sıhhati ve arkeolojiye yönelik hem eğlenceli hem eğitici bir ortam sunan müze, pazar günleri hariç haftanın altı günü fiyatsız ziyaret edilebiliyor.