Ucuzsa kanmayın

AYLİN RANA AYDİN – Son periyottaki fiyat artışları sebebiyle tüketiciler ucuz eser arayışına girerken düzmece eserlerde artış yaşanıyor. Dokuma eserlerinin yanı sıra ayakkabı, kozmetik, deterjan, gözlük üzere eserlerin taklitlerinde artış yaşanırken, taklit eserlerin iktisada de ziyan verdiği belirtiliyor.

Örneğin, 50 bin liralık Prada çantalar 2 bin liraya, 100 bin liralık Yves Saint Laurent çantalar 3 bin liraya, 80 bin liralık Louis Vuitton çantalar 2 bin liraya satılırken, 30 bin liralık Alexander McQueen ayakkabılar ise 500 liradan tüketicilere sunuluyor. Yanı sıra ünlü markaların parfümlerinde de sıkça uydurma eserlere rastlanıyor. Örneğin Lancome’un ikonik parfümlerinden biri olan 3 bin liralık La Vie Est Belle’nin geçersizi 200-300 liraya bulunuyor.

Dünyaca ünlü markaların yanı sıra yerli markaların da taklit eserleri ‘orijinal’ etiketiyle satılırken, uzmanlar tüketicileri dikkatli olmaları konusunda uyarıyor. Bunların yanı sıra ikinci el satış mağazalarında da yepyeni etiketiyle satılan taklit eserler nedeniyle iade yapamayan tüketiciler de mağdur oluyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ile Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi’nin (EUIPO) 2021’de yayınladığı rapora nazaran de 2017, 2018 ve 2019 yıllarında geçersiz eser pazarını domine eden ülke olarak Çin birinci sırada yer alırken, ikinci sırada Hong Kong ve üçüncü sırada ise Türkiye yer alıyor.

Fiyat farkına dikkat

IdeaSoft CEO’su Seyhun Özkara, artan fiyatlar sebebiyle tüketicilerin uygun maliyetli eserlere yöneldiğini söz etti. Bu durumda kıyaslama yaparken eserlerin fiyatlarındaki uçuk farklılıklara dikkat edilmesi gerektiğini vurgulayan Özkara, “Ürünün üzerindeki seri numaraları kimi markalar tarafından sorgulanabilir oluyor. Bu mevzulara dikkat etmek gerekir. Lakin ben pazar yerleri de dahil olmak üzere kendi e-ticaret sitelerinde satış yapan birçok firmanın satmış olduğu eserlerin gerçek ve özgün olduğunu düşünüyorum. Ancak tıpkı fiziki mağazacılıkta olduğu üzere bu tip eserleri satan tüccarlar da ne yazık ki dalda var” sözlerini kullandı.

Tüketicilere tekliflerde bulunan Özkara, “Satın aldıkları sitenin daha evvelki müşteri yorumlarına bakabilirler. Şayet çok inanç sorunu yaşıyorlarsa kapıda ödemeyi tercih edebilirler. Bunun dışında mağaza ile bağlantıya geçip eserle ilgili bilgi almayı tercih edebilirler. Fiyat farklılıklarının çok uçuk olduğu ya da farklı iki site ortasındaki fiyat çok fazla ise bunu bir daha sorgulamaları kendileri için daha mantıklı olur” dedi.

Sahte eserlerin hem fiziki hem de sanal mağazalarda satılma ihtimali olduğunu söyleyen Özkara, şöyle konuştu: “Sahte eser satışı fiziki ya da sanal mağaza diye isimlendirilip ayrıştırılmamalı. Zira bir fiziki mağazaya girdiğinizde de eserin birebir barkodunu, eserin tıpkı etiketini yahut halini üretebiliyorlar. Doğal olarak burada şayet muadili uydurma olabilme ihtimali olan eserler için konuşuluyorsa, burada tanıdığı, bildiği ve güvendiği yerleri tercih etmek şu anda tüketici için en mantıklısı üzere duruyor. Bunun genel olarak tahlilinin yapılabilmesi için bir eser sayfasında sorgulanabilecek barkod ve gibisi öbür bütün dataların içermesi durumunda tahminen tüketici ismine Ticaret Bakanlığı üzere bir denetim sistemi devlet tarafından sağlanabilir.”

Hem fiziki hem sanal

Tüketici Birliği Federasyonu Genel Lideri Mehmet Bülent Deniz ise geçersiz eser konusunda şikayetlerin sürdüğünü lakin eskisi kadar olmadığını belirterek, “Bu mevzuda vatandaş biraz daha bilinçlendi, eskisi kadar ağır olmasa da yeniden de fiyatına aldanıp alanlar oluyor. 10 liralık bir eser 2 liraya satılamaz. Bilhassa online alışveriş yapmayı tercih ediyorsanız Ticaret Bakanlığı’na kayıtlı olan firmalardan alışveriş yapmalılar” dedi.

ALERJİK TEPKİYE SEBEP OLABİLİYOR

Özellikle yabancı marka eserlerdeki fiyat artışlarıyla birlikte düzmece eserlerin artışına da neden oluyor. Dokumadan ayakkabı, çanta ve kozmetiğe kadar pek çok alanda düzmece eser üretimi kelam konusu. Uzmanlar düzmece eserlerde pek çok risk olduğunu belirtirken, Sıhhat ve Ticaret bakanlıklarının takibini yaptığı eserlerin tercih edilmesini öneriyor. Bilhassa düzmece kozmetik eseri kullanımında ciltte kızarıklık ve alerjik tepkiler meydana gelirken, kanserojen tesiri olduğu da söz ediliyor.

TURİSTİK YERDE UYDURMA ESER FURYASI

Tüketici Konfederasyonu Lideri Aydın Ağaoğlu, birçok alanda uydurma eser satışı yapıldığına değindi. Bu cins geçersiz eserlerin satışlarının online’da ağır yapıldığını lakin turistik yörelerde bile satıldığını söyleyen Ağaoğlu, “Sahte eserler bilhassa düşük fiyatları sebebiyle turistlerin de ilgisini çekiyor. Bu eserlerin uydurma olup olmadığının tespit edilmesi bir tüketici açısından da müşkül ve masraflı” dedi. Tüketicilerin bilhassa kozmetik, deterjan, dokumacılık üzere eserleri emniyetli satıcılardan alması gerektiğinin altını çizen Ağaoğlu, şöyle konuştu: “İşportada satılan ünlü bir markanın eserinin geçersiz olma ihtimali yüksek. Aksilikle karşılaşan tüketiciler Alo 175 sınırına şikayette bulunmalı ya da Reklam Kurulu’na da yazılı bir biçimde şikayetlerini iletebilir. Satın aldıkları eserlerin fiş ve faturalarını saklamalarında yarar var.”

UCUNDA 3 YILA KADAR MAHPUS VAR

Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında Türkiye’de tescili olan eserlerin, marka sahibinin müsaadesi olmaksızın kullanılmasının mahpus cezası ile isimli para cezası bulunuyor. Marka taklidi marka hakkına tecavüz sayılan hareket olarak nitelendirilirken, markayı ya da ayırt edilemeyecek kadar benzerini kullanmak suretiyle markayı taklit etmek, satmak, dağıtmak, ihraç etmek, ticari emelle elde bulundurmak üzere durumlarda 1 yıldan 3 yıla kadar mahpus cezası ile 20 bin güne kadar da isimli para cezası bulunuyor.