Uzmanlardan açıklama: Akkuyu’da radyasyon sızıntısı olmaz, inançlı sistemlere sahip

Mersin’de inşa edilen ve ülkenin birinci santrali olacak Akkuyu Nükleer Güç Santrali (NGS), güvenliğin öncelikli olacağı bir dizaynla hayata geçiriliyor. Basınçlı su tipi bu reaktörler, 1200 MW kapasiteli 3+ Jenerasyon reaktörlere ilişkin ve dünyanın en gelişmiş güvenlik sistemlerine sahip. VVER tipi reaktörler uzun yıllardır inançlı biçimde faaliyet gösteriyor. Bu sınıfa ilişkin VVER-1200 reaktörleri, VVER serisindeki en son teknoloji olmanın yanı sıra test edilmiş bir teknoloji olma özelliği de taşıyor. Rusya’da iki ve Belarus’ta bir santralde VVER-1200 reaktöre sahip güç üniteleri faaliyet gösteriyor.

“OPERATÖRSÜZ BİÇİMDE ÇALIŞABİLİYOR”

Ankara Üniversitesi Nükleer Bilimler Enstitüsü Müdürü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Haluk Yücel, VVER-1200 reaktörleriyle ilgili değerlendirmelerde bulunarak kelam konusu reaktörlerin etkin ve pasif güvenlik sistemlerinin kombinasyonuna sahip olduğunu, hasebiyle elektrik kesildiğinde reaktörlerin bizatihi durduğunu vurguladı.

Yücel, “Bu reaktörler etkin güvenlik sistemlerinin yanı sıra tabiat kanunlarına nazaran çalışan ve elektrik kaynağı, operatör müdahalesi yahut otomatik sistem gerektirmeyen ‘pasif sistemlerle’ de donatılmıştır. Pasif güvenlik sistemlerinin karakteristik özelliği, güç kaynağının bulunmadığı durumlarda ve operatörsüz biçimde çalışabilmeleridir” diye konuştu.

“AKKUYU NGS, 3. KUŞAK SANTRAL ÖRNEĞİDİR”

Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İleri Teknolojiler Ana Bilim Kolu Lideri Prof. Dr. Sema Bilge Ocak da Akkuyu NGS’de kullanılacak VVER-1200 reaktörlerine ait olarak şunları söyledi:

“Akkuyu NGS’nin teknik özellikleri, bir doğal afet yahut kaza yaşanması durumunda santralin etrafa olan ziyanını minimize edeceğini ve çevresel güvenliği sağlayacağını göstermektedir. Nükleer santral muhtemel bir sarsıntı ve buna bağlı gelişebilecek bir tsunami sonrasında reaktör basınç kabı, buhar üreteç sistemleri, soğutucu sistemler ve basınçlandırıcılar üzere kısaca reaktörü ve yan sistemlerini dış etkenlerden koruyabilecek halde tasarlanmıştır. Afetlerin ve kazaların çeşitli simülasyonlarla tahlilleri yapılmış ve risk parametreleri hesaplanmıştır. Burada gerçekleşebilecek riskli durumlara deniz aracı kazası, uçak çarpması, orman yangını ve hava şok dalgası maruziyeti örnek verilebilir. Kısaca Akkuyu NGS, afet ve kaza idaresinde yeni kuşak teknolojiye sahip ve muteber olmasının yanı sıra, yıllar içerisinde kendini ispatlamış, daima iyileştirmeler ve deneyimlerle geliştirilmiş 3. Kuşak bir santral örneğidir.”

Akkuyu NGS’de derinlemesine güvenlik sisteminin sağlanması ve hami mahzurların emniyeti için etkin ve pasif güvenlik sistemleri kullanıldığını hatırlatan Bilge Ocak, etkin güvenlik sistemlerinin, güç kaynağı ile beslenen, pasif güvenlik sistemlerinin, dış güç kaynağı ve işçiye gereksinim olmaksızın doğal şartlarda çalışan sistemler olduğunu söyledi. Bilge Ocak, misyonları gereği güvenlik sistemlerinin dört ana kümede toparlanabileceğini belirterek bunları hami güvenlik sistemleri, erimiş yakıtı koruma etme düzeneği, denetim sistemleri ve destekleme sistemleri olarak sıraladı.

Akkuyu NGS’de güvenlik pürüzlerinin denetimi için otomatik radyasyon izleme sisteminin kullanıldığını vurgulayan Bilge Ocak, bu sistemin radyasyon açısından değerli bulunan ünitelerin etrafındaki radyasyon dozunu gerçek vakit rejiminde çalışan sensörler vasıtasıyla ölçtüğüne, güvenlik sistemlerinin, tesiste, olağan çalışma sırasında etrafa olan radyolojik tesirin, beklenen işletme olaylarının ve dizayna temel kazaların, mevzuattaki sonların altında kalacak ve makul surette en düşük biçimde ulaşılabilir biçimde tasarlandığına dikkati çekti. Bilge Ocak, “Normal çalışma sırasında, havalandırma bacalarındaki gaz-aerosol emisyonları, etraf için radyonüklit emisyonlarının kaynağıdır ve rastgele bir işletme durumu için müsaade verilebilir limitleri aşmamaktadır. VVER-1200 reaktörü, yeni teknoloji, ekonomik performans ve üst seviye güvenlikli çağdaş nükleer güç santrali konsepti sunmaktadır. Tasarımı, nükleer güç santrali güvenlik prensiplerinin evrimsel gelişiminin sonucudur. Nükleer güç santrali güvenliği, bariyerlerin bütünlüğünü sağlayan mühendislik güvenliği özellikleri ve tertip önlemleri ve işçinin ve nüfusun radyasyondan korunmasının yanı sıra iyonize radyasyonun ve radyoaktif hususların etrafa yayılmasını önlemek üzere çoklu bariyer sistemi içeren beş seviyede derinlemesine savunma konsepti uygulanarak sağlanmaktadır” diye konuştu.

“DEPREM KAYNAKLI HASAR OLUŞUMU VE SONUCUNDA RADYASYON SIZINTISI OLMAMIŞTIR”

Ohio State Üniversitesinden Araştırma Vazifelisi Gülçin Sarıcı Türkmen, Akkuyu’da inşa edilen 3+ Jenerasyon VVER-1200 tipi dört reaktörün zelzeleye karşı dayanıklılığı konusunda şunları belirtti:

“Nükleer santral dizaynları başta zelzele olmak üzere yangın, tsunami, uçak çarpması, sel üzere birçok doğal ve yapay afetlere karşı güçlü olacak halde yapılır. Burada kıymetli olan öncelikle yakıt bütünlüğünü korumak, şayet bu başarılamamışsa sonraki kıymetli nokta, radyasyon bariyerlerinin bütünlüklerini korumaktır. Zelzele denilince birinci akla gelen çoklukla 2011’de meydana gelen Fukuşima kazası oluyor. Ancak bu kazaya sebep olan zelzele değil, beklenenin üstünde bir büyüklükte oluşan tsunamidir. Bu vakte kadar gerçekleşen nükleer santral kazalarına bakıldığında zelzele kaynaklı hasar oluşumu ve sonucunda radyasyon sızıntısı olmamıştır. Öbür taraftan Fukuşima, sonrasında ek önlemler de getirilmiştir, mevcut santraller tekrar gözden geçirilmiştir ve VVER-1200 üzere yeni dizaynlar da bu kriterlere uygun tasarlanmıştır.”

“24 SAATE KADAR SOĞUTMA SÜRECİNİ YAPACAK PASİF SİSTEMLERİN BULUNDUĞU BİR TASARIM”

Reaktör dizaynları dışında santral saha seçimi etabında da sarsıntı göz önünde bulundurularak fay sınırlarından uzakta uygun bölgelerin belirlendiğini vurgulayan Türkmen, muhtemel bir afet durumunda yapılacak birinci şeyin reaktörün kapatılarak güç üretiminin durdurulması ve sistemdeki mevcut ısıyı çekmek için faal ve pasif kor soğutma sistemlerinin devreye alınması olduğunu söyledi. Türkmen, “Bilindiği üzere Fukuşima kazasından sonra uzunca bir müddet alana elektrik verilemedi ve bu nedenle etkin soğutma sistemleri çalışamadı. Bu olaydan sonra reaktör dizaynlarında bu türlü bir durumda devreye girerek soğutma sürecini makul bir mühlet gerçekleştirebilecek pasif soğutma sistemlerinin sayısı arttırıldı. VVER-1200 tasarımı da bu türlü bir durumda 24 saate kadar soğutma sürecini yapacak pasif sistemlerin bulunduğu bir tasarımdır” tabirlerini kullandı.

Nükleer santrallerin sarsıntı üzere afetlere güçlü formda tasarlandığının altını çizen Türkmen, “Analizler yapılırken saha seçiminden başlayarak o bölgeye ilişkin tarihi kayıtlar birden fazla durumda binlerce hatta on binlerce yıl öncesine kadar incelenir ve dizaynın son biçimi bu bilgilere nazaran verilir. Tıpkı tip reaktör tasarımı bile olsa her santral kendine hastır. Akkuyu NGS özelinde konuşacak olursak tasarımı ve inşaatı, belirlenen kriterlere uygun yapılırsa korkulacak bir olay yaşanma ihtimali çok düşük olacaktır” dedi.