Yapay zekâdan bir Dostoyevski çıkar mı?

Seray Şahinler – Fotoğraf çizen, kapak tasarlayan, çeviri yapan yapay zekâ artık de kalemi eline alıyor ve romana el atıyor. Yapay zekâ takviyeli programlarla dilediğiniz bahiste bir romana ya da hikayeye imza atabilirsiniz. Daha evvel ‘duygu yoksunluğu’ gerekçesiyle roman yazmasına ihtimal verilmeyen uygulamalar ‘kalıpları kırdı’. Yapay zekâ yalnızca birkaç yönlendirmeyle ve anahtar sözle kusursuz metinler yazıp bunları his yüklü güzellemeleriyle süslemeyi başarıyor. Pekala bu durum edebiyatın geleceğini nasıl etkileyecek? Milliyet’e konuşan müellif ve eleştirmenler yapay zekânın kusursuz metinlere imza attığını lakin geleceğinin meçhul olduğunu kaydediyor. İşte yorumlar…

‘Benim üslubumu da kaptı’

Mario Levi, Müellif: Yapay zekâ gündemimizde olan bir bahis. Olumlu manada şaşırtan diyebileceğim sonuçlar alınıyor. Bir öğrencim kendi üslubuyla bir kıssa yazdı ve “Mario Levi bunu yazsaydı nasıl yazardı?” diye yapay zekâya sordu. Baktık ki yapay zekâ benim üslubumu kapmış. “Puslu bir İstanbul sabahında, iki sevgili buluşmak üzereydi, deniz kenarında simitlerini yiyeceklerdi” formunda âdeta benim üslubumla yazılmış metinler geldi. Yapay zekâ aslında var olanları ve bilgileri kıymetlendiriyor. Ancak eldeki dataları olmaksızın çok fazla bir şey yapamayacağı aşikâr. Bir çeşit emekleme devrinde ancak süratle büyüyor. Evet yapay zekâ bir Mario Levi romanı yazabilir, bu ihtimale açık kapı bırakıyorum ancak Mario Levi romanlarını bilmeden bunu yazamaz. Ama bilimsel makaleler, kitap incelemeleri ve tezler kelam konusu olduğunda tehlike büyük. Akademisyenler olarak bunu tartışıyoruz. Şayet bu yolu kesmezsek öğrencilerimize daima AA vermek zorunda kalacağız.

‘Ticari romanlardan farksız’

Asuman Kafaoğlu Büke, Eleştirmen, Müellif: Bu mevzuyu son vakitlerde çok düşünüyorum. Saint Pulcherie’nin düzenlediği, İstanbul’daki liselerin katıldığı Oğuz Atay Deneme Müsabakası vardır. Ben de jürisindeyim. Her yıl gelen metinlerde -de ve da’lar yanlış olur, öteki boyutlarda yanlışlar yazılır. Bu sene hepsi şüphelendirecek kadar düzgün formda geldi. Çocukları suçlamak istemem lakin ellerinde bu türlü bir şey var. Hepsi metni “Son olarak şunu belirtmen isterim ki” diye bitirmiş. Bundan sonra gelen deneme metinlerine nasıl güveneceğiz? Roman konusunda ise günümüzde yazılanların yüzde 80’i aslında ticari romanlar. İnsanların yazmasıyla bilgisayarın yazması ortasında bence hiçbir fark yok. Ancak onun üzerindeki yüzde 20, edebiyatın döndüğü alan. Oraya da bilgisayarın girmesi çok sıkıntı. Ticari romanlarda hiçbir şey fark etmeyecek; okuduğumuz birçok şeyde esasen büyük bir yaratıcılık yok, bir şablon üzerinde şurası polisiyeler, aşk romanları… Lakin yapay zekâdan bir Dostoyevski bir Shakespeare çıkabilir mi zannetmiyorum…

‘Yarışı tahminen de ruh kazanır’

Canan Tan, Müellif: Neden olmasın? Çağımızın gelişen ve her vakit daha da ileriye evrilen konusu yapay zekâ, şimdiye kadar pek çok alanda yaşantımızı kolaylaştırdı ya da endişelerimizi artırdı. Şüphesiz çekincelerimiz var, yapay zekâdaki süratli gelişim çabucak her gün yeni bir tartışmayı beraberinde getiriyor. Resim ya da beste yapan işlemciler, doğal roman ya da kıssalar de yazabilir. Geçenlerde bu teknoloji kullanılarak hazırlanan birtakım görsellerde İstanbul’un sular altında kalması durumunda nasıl görünebileceğini gördük toplumsal medyada. Mustafa Kemal Atatürk’ün güya bugün çekilmiş üzere olan capcanlı fotoğraflarına da baktık. Şimdilik her şey uygun güzel lakin roman ya da öykü yazımında şüphesiz ruh farkı olacaktır, yaşanmışlık farkı olacaktır, bir robotun elinden çıkan metinler ile tıpkı duyguyu verebileceğini düşünmüyorum. Lakin her masal, her roman ya da her kıssa keyifli sonla bitmek zorunda değil, tahminen yapay zekânın edebiyatla olan yarışını ruh kazanır, bilinmez…

‘Distopyaya distopya ekliyor’

Ahmet Telli, Şair: Ben hâlâ kâğıt insanı olduğum için bu teknolojiyi bilmiyorum, ilgilenmedim. Ne olur, nasıl biter bilemiyorum. İnsan araca hâkimken aracın beşere hâkim olması üzere bir durumla karşı karşıyayız. İnsanın genlerinde ebediyen bir güdülme duygusu var. Hâkim olunacağı, tabi olacağı bir şeyler arıyor. Bu sefer da eline kolay elde edeceği, iktidarına boyun eğeceği bir güç seçiyor. İnsanın varoluşuna, gelecek düşüne, gelecek yerine distopyaya bel bağlanan ve böylelikle içinde yaşadığımız toplumsal distopyaya bir distopya da buradan ekleneceği kanaatindeyim. İnsan kendi cehennemini ebediyen yaratır. Bu alan da ona bir örnek.

‘Yazarların ilhamına yakınlaşacağına eminim’

Nermin Mollaoğlu, Edebiyat Ajanı Yapay zekâ uygulamaları geçmişteki dataları değerlendirip bir insanın tercihlerine nazaran girilen komutlar üzerinden tahlil edip ‘eser’ ortaya çıkartıyorlar. Şimdilik! Muharrirler da elbette geçmişte yazılmış yapıtlardan besleniyorlar. Ama ilham, insan özüyle şekillenen, sonucu yalnızca onun ilhamına bağlı biricik ‘eserler’ ortaya çıkıyor. Yapay zekânın müelliflerin ilhamına yakınlaşacağına eminim. Bunun müddetini kestiremiyoruz. Bir edebiyat casusu olarak şu an endişelenmiyorum. Yapay zekânın ‘ürettiği şiir ve romanın’ alıcısı elbette olacaktır. Bunun önünde duramayız. Nasıl bir yayıncı olduğumuz ne yayımladığımız değil, ne yayımlamadığımızla şekillenir.

‘Gerçeğin hoşluğunu yakalayamaz’

Yapay zekâya yazdırdığımız Nâzım Hikmet’in ölümsüz destanı “Şeyh Bedrettin” ilhamlı şiiri ise okurlarımızın dikkatine sunuyoruz. Yapay zekâ bu şiiri yazdıktan sonra “Lütfen unutmayın ki bu bir yapay zekânın oluşturduğu metindir ve ‘Şeyh Bedrettin’in gerçek şiirlerinin derinliğini ve hoşluğunu yakalayamaz. Gerçek edebi yapıtların tadını çıkarmak için bir insanın duygusal ve kültürel anlayışına gereksinim vardır” notunu da ekleyelim.

Döner döner dünya durmaz,

Yürür, yürür yol tükenmez.

Birlikteyken ayrılık olmaz,

Bedrettin’in kelamı dinlenmez.

Bütün renkler tek renkte birleşir,

İnsan, beşerle kardeştir.

Bedrettin’in yolunda yürürüz,

Hakikat aşkla güzelleşir.