Şikâyetim var!

AYLİN RANA AYDİN – Saat sabahın 6 buçuğu… Bayrampaşa Zerzevat ve Meyve Hali’ndeyiz. Hummalı bir biçimde çalışmalar sürüyor. Bir an evvel haldeki eserleri alıcılara ulaştırmaya çalışan satıcılar çarçabuk kasaları kamyonetlere yüklüyor. Kasalar dolusu domates, biber, karpuz, üzüm, kiraz market ve manavlara ulaştırılmak üzere elden ele kamyonetlere yükleniyor.

Hale yaz aylarında sebze-meyve girişi bol, kış aylarında ölçü biraz azalıyor. Marmara Bölgesi etraf vilayetlerin neredeyse tamamına giden zerzevat ve meyvelerin yolu Bayrampaşa Zerzevat ve Meyve Hali’nden geçiyor. Hallere çok eser girerse fiyatlar uygun, az eser girerse de kıymetli oluyor. Zerzevat ve meyvenin bol olduğu mevsimdeyiz lakin fiyatlar yeniden de eklenen maliyetlerle birlikte tüketiciye çok geliyor. Halde işler akşam 10 civarında başlıyor ve sabah 7-8 üzere ise bitiyor. Haldeki esnafı dolaştığımızda büyük bir kısmı işlerin yavaşlamasından şikayet ediyor. Bazen eserlerin geliş fiyatlarından daha düşük satılmasına karşın yeniden de istenilen seviyede satış yapamadıklarını belirten hal esnafı, “Yakıt fiyatları bizi etkiliyor. Eskisi üzere bir hareketlilik yok. Bu kamyonun nakliyesine 20 bin lira veriyordum artık 25 bin lira veriyorum. Pazarcılar da eseri satamayız, elimizde kalır kaygısıyla az almayı tercih ediyor. Neredeyse 150-200 kasa eser sattığım şahıslar artık 20 kasa eser almaya başladı” halinde anlatıyor.

Maliyetlerin yüksekliği nedeniyle satışlarda bir yavaşlamanın kelam konusu olduğunu belirten İstanbul Meyve Zerzevat Komiteci ve Tüccarları Derneği Lideri Sadık Kılıç, “Son devirde akaryakıta yapılan artırımların da bunda tesiri bulunuyor. Denetim sistemi yok. Her gün Antalya’dan fiyatlar geliyor. Oradaki fiyatlarla buradaki fiyatları değerlendirdiğimizde oradaki fiyatlardan eser satmak zorunda kalıyoruz. Aldığımız eserlere 4-5 lira da masraf ekleniyor. Bunun lojistik, personellik, ambalaj üzere masrafları var” dedi.

“Hasat vakti, meyve-sebze bol lakin maliyetlerin yüksek seyretmesi fiyatlara yansıyor” diyen Kılıç, “Geçen sene olağanda çalışan bir çalışanın yevmiyesi 200-250 lira iken bugün bu emekçinin yevmiyesi 600-700 lira. Son bir ay içinde akaryakıta gelen artırımlar malum. İster istemez bu fiyat da buraya yansıyor” diye konuştu.

Arz-talep dengesi

Marketlerin büyük bir kısmı hallerden fazla direkt üretim yerlerinden eserlerini satın alıyor. Bahisle ilgili olarak Kılıç, “Zincir marketlerin direkt üreticiden eser alması bizi de etkiliyor. Tıpkı vakitte küçük esnaf da rekabet konusunda zorlanıyor. Evvelce zincir marketler de dahil herkes eserlerini buradan alır, bir arz-talep piyasası oluşurdu. Artık bunu kaybediyoruz” sözlerini kullandı.

Tedarik zinciri

Genellikle sebze-meyve üzere eserlerde tarla ve raf ortasındaki fiyat farkının sorumlusu olarak ‘aracılar’ gösterilir. Eseri pazarlara, marketlere dağıtmak için hallere getiren ortacılar tarla fiyatının üzerine bir komite koyarlar. Lakin zincir marketler son devirde kendi tedarik zincirlerini kurarak üreticilerle kontrat imzalamaya başladı. Alım garantili olan kontratlarla birlikte üreticiye de takviye sağlıyor. Fakat tekrar de hem pazar hem de markette satılan sebze-meyve fiyatları ortasında çok bir fark gözlemlenmiyor.

‘Haller güçlendirilmeli’

İstanbul Halciler Derneği (HALDER) Lider Yardımcısı Muhittin Baran, hallerin eski potansiyelini kaybettiğini belirterek, alıcı kümelerin hal dışında üretim bölgelerinden direkt eser aldığını açıkladı. Üretilen eserlerin az bir kısmının hallerden geçtiğini lisana getiren Baran, “Biz bir tarım ülkesiyiz. Burada üreticiler de desteklenmeli. Üretim alanları azalıyor. Gençler kente gidiyor, üreticilerin yaş ortalaması yüksek” dedi.

Eğer haller konusunda da bir sorun varsa problemli tarafların ele alınıp düzeltilmesi tarafında çalışmalar yapılması gerektiğinin altını çizen Baran, şöyle konuştu: “Hem üretici karşılığını alabilmeli hem de tüketici yanlışsız ve sürdürülebilir bir fiyatla esere ulaşmalı. Bu kademede hallerin de güçlenmesi gerekiyor. Bizim hallerde hiçbir kontrolü ve bildirimi yapılmayan bir eseri satma talihimiz yok, her şey kayıt altında. Lakin bu daldaki en büyük handikap yüzde 50 seviyesindeki kayıt dışı sorunu.”