‘Zeytinlik alanlarda iklimden süratli olalım’
DUYGU ERDOĞAN – Zeytinyağında evvelki gün ‘artan fiyatların’ oluşturduğu kaygı ile dökme ve varilli yağ ihracatına yasak getirildi. Temmuz ayında ise dökme ve varilli ihracata ton başına fon kesintisi uygulaması sürece alınmıştı. Bu uygulamaların ardında yeni hasat dönemi öncesi iç piyasada zeytinyağı stokunu belirli düzeyde tutmak ve yükselen fiyatları dengeleme isteği var. Kasım prestijiyle başlayacak hasat ise 2024 sezonuna kadar zeytinyağında izlenecek yolu belirleyecek. Bu yıl evvel mevsim normali üstündeki sıcaklıklar akabinde ise ağır yağışların, zeytinyağında birtakım bölgelerde rekolteyi düşürmesi bekleniyor. Zeytin paydaşları, iklim nedeniyle gelecek yılların daha sıkıntı geçebileceğini, zeytinliklerde sorun odaklı sürdürülebilir dayanaklarla bu sürecin önüne geçilmesi gerektiğini söz ediyor.
Akhisar’da kayıp çok
Yeni hasat öncesi bilhassa şiddetli yağmur ve doludan etkilenen Manisa-Balıkesir hattında Akhisar, Saruhanlı üzere ilçeler büyük sorun yaşıyor. Akhisar Ticaret Borsası Lideri Alper Alhat, bu yıl beklenen ‘az üretimi’ bir de bahardaki geç ve şiddetli yağışların vurduğunu belirtirken, bölgede değerli bir rekolte kaybı beklediklerini söyledi. Birtakım bölgelerde üretimin olağan seyrinde olacağını anlatan Alhat, Akhisar’daki kaybın ise önemli oranda seyredeceğini öngördüklerini söz etti. İklim nedeniyle ortaya çıkan etkenlere müdahale etmenin çok sıkıntı olduğunu vurgulayan Alhat, “Zeytin çiftçimizin ağaçlara en güzel formda bakabilmesi için dayanakların nokta atışı sağlanması gerekiyor. Zeytin ve zeytinyağı stratejik ve ülkemize artı bedel sağlayan ürünler” dedi.
Kuzey Ege gözlemi
Kuzey Ege’de lokal olarak olağan seyrinde alanlar görülmesine karşın, genel olarak rekolte kaybının yüksek görüldüğünü anlatan Anadolu Hazineleri Genel Müdürü Fatih Cenikli, zeytinde ‘iklimin verdiği reaksiyonlardan ders alınarak’ geleceğe hazırlanmak gerekliliğine vurgu yaptı. Yapılan yeni düzenlemelere karşılık fiyatların yüksek seyretmeye devam edeceğini kestirim ettiklerini anlatan Cenikli, “Dünyanın gelecek yirmi yılında besin en önemli sorun olacak. Zeytinyağı üzere kıymetli eserlerde gerilim daha büyük. Türkiye hala şanslı bir ülke. Zeytinliklerin randımanı artırılabilir. Belirli bir bedel altında fiyat beklemek de gerçek değil” diye konuştu.
Ayvalık’ın değerli zeytinyağı üretici ailelerinden Sabuncugil’in yöneticilerinden Deniz Sabuncugil, Ayvalık’ta daha az yağ rekoltesi beklediklerini anlatırken, “İklim değişikliği bunun esas nedeni. Havanın çok sıcak gitmesiyle ağaçlar çiçek bağlarken yağmur alamadık. Akabinde geç ve ağır yağışlar birtakım alanlarda zahmet oluşturdu. Körfez bölgesinde yağ çok az olacak. Ağaçların üzeri mahsul bağlamadı, ağaçların kel imgesi hepimizi çok üzüyor” dedi.
Dünyada neler oluyor?
Dünya zeytinyağı üretiminde açık orta birinci sırada bulunan İspanya geçen dönem yaşadığı büyük kuraklık nedeniyle önemli kayıplar yaşadı. İtalya ve Yunanistan da tıpkı sıkıntıyla karşı karşıya kaldı. Bu dönemde beklentilerin daha olağan bir düzeye geldiği belirtilen piyasa açıklamalarında, İspanya’da olağandan yüzde 30 daha az olarak 900 bin ton düzeyinde, İtalya’da 350 bin ton düzeyinde, Tunus, Portekiz, Suriye 200 ve Yunanistan’da 200’er bin tona yakın rekolteler beklendiği hesaplanıyor. Aynı periyotta Türkiye’nin ortalama bir dönem olarak 250 bin ton düzeyinde beklenti var. İklim tesirleriyle bu üretimin 200 bin ton düzeyine düşme ihtimali de var.
Üretici için dalın dayanak beklentileri
– Gayesine uygun dayanaklar kapsamında, tüm sulama sistemleri tekrar değerlendirilmeli, verimli sistemlerin kurulması teşvik edilmeli.
– Uygun eser alınan yılda mevcut stoku tutmak için, daha az randıman alınan yılda kullanmak için lisanslı depo sistemi TMO tarafından gündeme alınmalı.
– Üretici prim dayanağı 80 kuruş. AB’de ise 1 euro. Rekabeti artırmak için bu destekleme gözden geçirilmeli.
– İspanya’da çiftçiler traktörlerine mazot alınca daha uygun fiyata alıyorlar. Bu sistem Türk çiftçisine de sağlanmalı.
– Maliyetler yükseldikçe üretici yardımları gözden geçirilmeli. Gerektiğinde ek katkılar sağlanmalı.
Üretim ve fiyat tahmini
Geçen dönem dünyadaki kuraklık ortamında iklim ziyanından etkilenmeyen Türkiye, ayrıyeten ‘var yılı’nın da tesiriyle sofralık zeytinde 735 bin ton, zeytinyağında 421 bin ton ile rekor kırmıştı. 46 vilayette yapılan zeytin tarımı ve her yıl üretime katılan ağaçların tesiriyle oluşan ortalama üretim nedeniyle artık ‘yok yılı’ kullanımı yerine ‘az yılı’ tabiri tercih ediliyor. Bu dönem ‘az yılı’nda 200-250 bin ton ortası zeytinyağı üretimi bekleniyor. Tarım Bakanlığı datalarına nazaran, 5 yıl içinde 650 lin ton zeytinyağı, 1 milyon 200 bin ton sofralık zeytin üretimi düzeyine gelinmesi öngörülüyor.
Üreticiden toptan zeytinyağı fiyatı 175-200 lira aralığında bulunuyor. Sezon başında bu fiyat 90-100 lira düzeyindeydi. Fiyatlarda bir düşüş beklentisi şu an için bulunmuyor.